Wojciech Kilar życiorys

Życiorys i biografia Wojciecha Kilara

Wojciech Kilar to polski pianista i kompozytor muzyki filmowej i poważnej. Doktor Honoris Causa Uniwersytetu Opolskiego. Odznaczony Orderem Orła Białego

Pochodzenie i rodzina

Urodził się 17 lipca 1932 r. we Lwowie. Pochodził z rodziny inteligenckiej – jego ojciec Jan Franciszek był lekarzem, zaś matka Neonilla aktorką teatralną. Wzrastając w takim domu, już jako sześciolatek rozpoczął naukę gry na pianinie. Jednak nie od razu polubił ten instrument, ćwiczył jedynie z powodu determinacji matki. Pod koniec wojny z obawy przed bolszewikami rodzina wyprowadziła się ze Lwowa w 1944 r.

Edukacja

W Rzeszowie Kilar mieszkał do 1947 r. Uczęszczał tam do Państwowej Szkoły Muzycznej nr 2, gdzie trafił do klasy Kazimierza Mirskiego. Wybitny nauczyciel rozbudził w chłopcu miłość do muzyki, równocześnie odkrywając jego talent kompozytorski. Wtedy też powstały dwa pierwsze utwory: Mazurek e-moll i Dwie miniatury dziecięce.

W 1947 r. Wojciech przeprowadził się do Krakowa, gdzie mieszkał przez rok. Oprócz nauki gry na fortepianie u Marii Bilińskiej-Riegerowej i lekcji harmonii u Artura Malawskiego nie miał zbytnio głowy do edukacji. Jak sam wspominał, w tym czasie oceny miał bardzo słabe, za to chłonął całym sobą Kraków i życie artystyczne.

Rok później przeniósł się do Katowic, z którymi związał się na resztę życia. Ukończył tam najpierw Państwowe Liceum Muzyczne w klasie Władysławy Markiewiczówny. Następnie studiował na Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, gdzie oprócz wcześniej wymienionych nauczycieli, uczył się kompozycji i fortepianu u Bolesława Woytowicza. Dyplom z wyróżnieniem zdobył w 1955 r.

Okres awangardowy

Po ukończeniu edukacji został przez pewien czas (do 1958 r.) asystentem Woytowicza w krakowskiej PWSM. Na przełomie lat 50 i 60. kształcił się u Nadii Boulanger w Paryżu, jako stypendysta rządu francuskiego. W 1960 r. otrzymał nagrodę fundacji im. L. Boulanger w Bostonie za utwór Oda Béla Bartók in memoriam. Ten utwór zamykał okres neoklasyczny w twórczości Kilara.

Późniejsze lata jego twórczości to liczne utwory zaliczane do popularnego wówczas trendu awangardy i sonoryzmu. Były to Générique, Diphtongos, Springfield Sonet, Upstairs-Downstairs, czy  Riff 62. Wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Góreckim byli czołowymi przedstawicielami polskiej szkoły awangardowej. Przygrywka i kolęda – utwór powstały na początku lat 70. stanowił niejako zamknięcie tego etapu twórczości.

Okres postmodernistyczny i muzyka sakralna

Zaczynając od lat 70. w twórczości Kilara można zauważyć uproszczenie form i języka muzycznego. W swoich utworach zawierał motywy ludowe i religijne. Przełomowym dziełem w nowej twórczości okazał się Krzesany (1974) – poemat symfoniczny, który był pierwszym z  „tatrzańskiego” nurtu kompozycji. Po nim powstawały jeszcze Kościelec 1909 (1976), Siwa mgła (1979) i Orawa (1986). Dzieła inspirowane góralskim folklorem cieszyły się ogromną popularnością na całym świecie, wywołując aplauz publiczności. Motywy te przewijały się również w innych późniejszych utworach.

Inny aspekt twórczości Kilara to muzyka sakralna, powstająca równolegle w tym samym czasie. Kompozytor nigdy nie krył się ze swoją wiarą, związany był również z zakonem Paulinów na Jasnej Górze. Jak też sam mówił, tworzenie muzyki religijnej wypływało z potrzeby jego serca. Najsłynniejsze utwory o tematyce sakralnej to Bogurodzica, Victoria, Angelus powstałe w latach 80.,czy Missa pro pace (2000).

Muzyka filmowa

Równolegle z muzyką autonomiczną Wojciech Kilar komponował muzykę filmową. Pierwszy „jego” film to Narciarze z 1958 r. Przez całe swoje życie stworzył ścieżkę dźwiękową do ponad 160 filmów fabularnych, dokumentalnych i animowanych czy seriali. Światową sławę przyniosła mu kompozycja muzyki do Draculi F. Coppoli. Oprócz tego współpracował z wybitnymi polskimi reżyserami – Andrzejem Wajdą (Pan Tadeusz), Krzysztofem Zanussim (niemal wszystkie filmy od Struktury kryształu), czy Romanem Polańskim (Pianista). Suity i motywy ze ścieżek dźwiękowych nie tylko doskonale pasowały do obrazów, ale miały również dużą wartość artystyczną. Sam kompozytor za bardziej wartościową uznawał swoją twórczość autonomiczną, ale równocześnie czerpał przyjemność i satysfakcję z tworzenia walców, polek, czy marszów. Do dziś zresztą jednym z najbardziej znanych utworów jego autorstwa należy walc z Trędowatej, czy polonez pochodzący z Pana Tadeusza. Ten ostatni jest również najpopularniejszym polonezem wybieranym przez uczniów na bale studniówkowe.

Ciekawostką jest, że miał tworzyć ścieżkę dźwiękową do Władcy pierścieni Petera Jacksona, jednak ostatecznie współpraca nie doszła do skutku.

Z kolei Ballada o małym rycerzu, która pochodzi z serialu Przygody Pana Michała jest hymnem kibiców polskiej siatkówki.

Nagrody i odznaczenia

Wojciech Kilar został uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a także Orderem Orła Białego, jako uznanie zasług za wkład w kulturę polską.

Od początku kariery był również laureatem wielu nagród za muzykę poważną jak i filmową. Za muzykę do filmu Pan Tadeusz otrzymał Złotą Kaczkę i platynową płytę za sprzedane 20 tys. egzemplarzy krążków.

Jest również patronem kilku szkół muzycznych w całej Polsce, ponadto otrzymał honorowe obywatelstwo Rzeszowa i Katowic, a także doktorat Honoris Causa Uniwersytetu Opolskiego i Uniwersytetu Śląskiego.

Życie prywatne

W 1954 r. w Akademii Muzycznej spotkał swoją przyszłą żonę, Barbarę Pomianowską. Miała wówczas 18 lat i uczęszczała do znajdującego się w tym samym budynku Liceum Muzycznego. Po 12 latach i wielu perypetiach pobrali się w 1966 r. Jak sam wspominał, była to miłość od pierwszego wejrzenia. Państwo Kilarowie uchodzili za wyjątkowo zgraną, kochającą i wspierającą się parę. Barbara Kilar zmarła w 2007 r. i jest pochowana razem z mężem.

Kompozytor nie ukrywał swojej wiary, którą w dużej mierze zawdzięczał żonie. Wspominał, że to relacja z Bogiem i miłość dawały mu siłę w różnych trudnościach, m.in. w momencie uzależnienia od alkoholu.

Śmierć i upamiętnienie

Wojciech Kilar zmarł 29 grudnia 2013 r. w Katowicach. Kilka miesięcy przed śmiercią wykryto u niego guza mózgu. Spoczywa na katowickim cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.

Kompozytor jest bohaterem filmu Krzysztofa Zanussiego Wojciech Kilar. Powstało również kilka książek zawierających rozmowy z Kilarem: Cieszę się darem życia. Rozmowy z Wojciechem Kilarem ( Podobińska Klaudia, Polony Leszek; 1997 r.) oraz Na Jasnej Górze odnalazłem wolną Polskę... i siebie ( o. Robert Łukaszuk; 2000 r.).