Krzysztof Penderecki życiorys

Biografia i życiorys Krzysztofa Pendereckiego

Krzysztof Penderecki to polski kompozytor, pedagog muzyczny i dyrygent. Przedstawiciel Polskiej Szkoły Kompozytorskiej XX wieku i jeden z najbardziej znanych i cenionych twórców na całym świecie.

Dzieciństwo i początki

Krzysztof Penderecki przyszedł na świat 23 listopada 1933 r. w Dębicy (obecnie woj. Podkarpackie) w rodzinie o wielokulturowych korzeniach: polskich, ormiańskich i niemieckich. Edukację muzyczną rozpoczął od nauki gry na fortepianie, jednak nie spodobał mu się ten instrument i dość szybko zrezygnował z lekcji. Przełomem było zobaczenie skrzypiec, które otrzymał jego ojciec. Gra na tym instrumencie wydała się młodemu Pendereckiemu bardziej intrygująca i wymagająca. W trakcie pobytu w Dębicy angażował się również w rozwój kulturalnego i muzycznego życia miasta.

Edukacja

W 1951 roku Penderecki wyjechał do Krakowa,gdzie rozpoczął naukę kompozycji – najpierw u Franciszka Skołyszewskiego, a po roku kontynuował ją w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Akademii Muzycznej) pod okiem Artura Malawskiego i Stanisława Wiechowicza. Po ukończeniu studiów w 1958 r. został na uczelni jako asystent. Jako pedagog wykładał na uczelniach na całym świecie, m.in. w Volkwang Hochschule für Musik w Essen (lata 1966-68) czy Yale University w New Haven (lata 1973-78). W 1968 r. przez kolejne dwa lata był też stypendystą Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) w Berlinie. Również w Krakowie piastował kierownicze stanowiska – w latach 1972-1987 był rektorem swojej Alma Mater, a w latach 1987-90 dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej.

Początki kariery

Krzysztof Penderecki jest przykładem współczesnej błyskotliwej kariery kompozytorskiej, która zaczęła się bardzo wcześnie, bo już w 1959 roku. Wtedy to na Ogólnopolskim Konkursie dla Młodych Kompozytorów zdobył trzy pierwsze nagrody za utwory Sfory, Psalmy dawidowe i Emanacje. Prace konkursowe wysłał anonimowo, dlatego tym większe było zdziwienie jury, gdy odkryto, że wszystkie napisała ta sama osoba. Rozgłos przyniosło mu wykonanie Sfor na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” w tym samym roku, wtedy też jego sława dotarła za granicę, m.in. do zachodnich Niemiec. Dwa lata później kompozytor został odznaczony przez Międzynarodową Trybunę Kompozytorów UNESCO za utwór Tren ofiarom Hiroszimy, który do tej pory jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej wykonywanych jego dzieł.

Styl, w jakim tworzył Krzysztof Penderecki, nazwany został sonoryzmem, czyli wykorzystaniem dźwięków innych sprzętów bądź niestandardowym zastosowaniem instrumentów muzycznych, a sam kompozytor został czołowym przedstawicielem awangardy tamtych czasów.

Dalsza twórczość Pendereckiego

W latach 60. XX wieku Penderecki tworzy swoje pierwsze większe dzieła. Jednym z nich jest Pasja wg św. Łukasza, która była w pewnym sensie zerwaniem z dotychczasowym sposobem kompozycji i stała się bardziej przystępna dla zwykłego słuchacza. W późniejszych latach w swojej twórczości Penderecki często wracał do tematyki sakralnej (m.in. Te deum, Jutrznia), czy odwoływał się do wydarzeń historycznych w Polsce, zwłaszcza tych najbardziej współczesnych – Polskie Requiem.

Penderecki jest autorem 4 oper, 8 symfonii, licznych utworów orkiestrowych i chóralnych, a także kameralnych. Mimo iż praktycznie nie tworzył muzyki filmowej, jego dzieła były wykorzystywane w wielu obrazach – np. Katyń, Egzorcysta, Dzikość serca, Lśnienie.

Nagrody i odznaczenia

Jest kilkukrotnym zdobywcą nagrody Grammy, licznych odznaczeń i nagród państwowych (w tym Orderu Orła Białego) w Polsce i zagranicą, wielokrotnie uzyskał też tytuł doktora honoris causa na uczelniach całego świata.

Życie prywatne

Penderecki był dwukrotnie żonaty. Pierwsza żona Barbara również była muzykiem z wykształcenia, uczyła gry na fortepianie (co ciekawe, udzielała również lekcji 10-letniej wówczas Elżbiecie, drugiej żonie kompozytora). Penderecki ma z nią córkę Beatę.

Krzysztof Penderecki zmarł 29 marca 2020 roku. Elżbieta Penderecka do śmierci kompozytora zajmowała się formalnościami związanymi z pracą męża – odpowiadała za jego korespondencję, planowanie koncertów, organizowała również festiwale na jego cześć związane z 80 i 85 urodzinami. Małżeństwo miało dwoje dzieci: Łukasza i Dominikę.