Jerzy Kawalerowicz życiorys

Biografia Jerzego Kawalerowicza

Był polskim reżyserem, scenarzystą i współzałożycielem Stowarzyszenia Filmowców Polskich – pełnił również funkcję jego pierwszego prezesa. Jest uznawany za jednego z najważniejszych reprezentantów polskiej szkoły filmowej.

Dzieciństwo i młodość

Jerzy Kawalerowicz urodził się 19 stycznia 1922 w Gwoźdźcu na terenie obecnej Ukrainy niedaleko Kołomyi. Ojciec reżysera, Ormianin, pracował jako naczelnik poczty. Rodzina Zelwerowiczów żyła w wielokulturowym środowisku stworzonym przez Polaków, Ukraińców, Ormian i Rosjan.

Po zdaniu tzw. małej matury Jerzy Kawalerowicz planował dalszą edukację, w czym przeszkodziła mu II wojna światowa. Po 1941 roku, kiedy Stanisławów, do którego przeniósł się z bliskimi, został zajęty przez Niemców, reżyser zajmował się każdą możliwą pracą. Ostatecznie, w trakcie ucieczki przed okupantem, Kawalerowiczowie przeprowadzili się do Krakowa.

Po zakończeniu wojny Jerzy Kawalerowicz studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a 1946 roku, jeszcze podczas tych studiów zrealizował Kurs Przygotowania Filmowego. Swoją karierę filmową rozpoczynał w roli asystenta reżysera – współpracował wówczas m.in. z Leonem Buczkowskim, Stanisławem Urbanowiczem czy Tadeuszem Kańskim.

Debiut filmowy i początki kariery

Pierwszym, całkowicie samodzielnie zrealizowanym filmem artysty była Gromada, oparta na tematyce rzeczywistości socrealistycznej. Była to w pewnym sensie produkcja propagandowa, doceniona na międzynarodowym festiwalu w Karlowych Warach. W następnych filmach Kawalerowicz opowiadał o walce klasowej – były to adaptacje książek Newerly’ego np. Pamiątka z Celulozy. W tonie socrealistycznym utrzymywał się także film pt. Cień, zrealizowany w 1956 roku.

Twórczość

W 1955 roku Jerzy Kawalerowicz objął funkcję kierownika zespołu filmowego „Kadr”. W tym okresie, a dokładnie w roku 1957 powstał jego pierwszy film wychodzący poza schemat socrealistyczny – Prawdziwy koniec wielkiej wojny. Produkcja wyróżniała się sposobem ukazania osobistych wspomnień bohatera, Juliana Zborskiego, z obozu koncentracyjnego.

Kawalerowicz zaczął także tworzyć filmy bliższe tematyce i problemom współczesnym. Jednym z nich był Pociąg z 1959 roku. W 1960 roku powstała Matka Joanna od Aniołów, czyli adaptacja jednego z utworów Jarosława Iwaszkiewicza. Za tę produkcję autor został nagrodzony Złotą Kaczką, a także Nagrodą Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes.

W 1966 roku Jerzy Kawalerowicz podjął się również zrealizowania filmowej adaptacji Faraona Bolesława Prusa. Za ten film reżyser otrzymał kolejną Złotą Kaczkę, a ponadto nominację do nagrody Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Artysta nie unikał także trudnych tematów historycznych. W 1977 roku ukazała się Śmierć prezydenta – opowieść o okolicznościach zamachu na Gabriela Narutowicza – pierwszego prezydenta II RP.

W bardziej podróżniczym tonie Kawalerowicz nakręcił Spotkanie na Atlantyku, opisujący rejs statkiem z Ameryki w kierunku Polski. Reżyser wciąż miał ambicję realizacji książkowych adaptacji. Należy do nich Austeria na podstawie prozy Juliana Stryjkowskiego. Zajął się również Jerzym Dankowskim i Jeńcem Europy, przedstawiającym losy Napoleona Bonaparte.

Na przełomie XX i XXI wieku Jerzy Kawalerowicz nakręcił od dawna obmyślaną adaptację powieści Henryka Sienkiewicza Quo Vadis. Film ukazał się na ekranach w 2001 roku.

Funkcje i działalność dydaktyczna

W 1966 roku Jerzy Kawalerowicz stał się jednym z założycieli Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W 1978 roku usunął się w cień, ustępując miejsca Andrzejowi Wajdzie. Sam Kawalerowicz zyskał tytuł honorowego prezesa Stowarzyszenia. Artysta zasiadał i zasiada w licznych jury festiwali filmowych m.in. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes oraz w Berlinie. W latach 1983-1986 był przewodniczącym Komisji do spraw Kinematografii Narodowej rady Kultury.

W latach 80. pracował jako wykładowca na Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Teatralnej i Telewizyjnej w Łodzi.

Życie prywatne

Jerzy Kawalerowicz ożenił się trzy razy. Za pierwszym razem była to Maria Gűntner. Ich małżeństwo rozpadło się z powodu jego bliskiej relacji z Lucyną Winnicką – drugie małżeństwo reżysera było pełne pasji i wzajemnego szacunku. Przez wzgląd na romans artysty z aktorką Lisą Gastoni drugie małżeństwo Kawalerowicza również rozpadło się po kilku latach. Trzecią wybranką była Małgorzata Dipont. Jerzy Kawalerowicz miał łącznie troje dzieci.

Styl filmowy

Reżysera uznaje się za jednego z najważniejszych przedstawicieli tzw. polskiej szkoły filmowej. Wielu krytyków dostrzega jego twórczości znaczące akcenty modernistyczne, powściągliwość i minimalizm. Wśród motywów często powtarzających się w produkcjach Kawalerowicza można wymienić człowieka usiłującego zrozumieć swoją naturę, próbującego przerwać swoją samotność. Kawalerowicz zawsze starał się szukać w miarę aktualnych tematów, które z powodzeniem można by przełożyć na język filmowy. Dostrzegano u artysty brak patosu, unikanie tanich emocji i wzruszeń, a także pustej symboliki czy szyderstwa.

Śmierć

Jerzy Kawalerowicz zmarł 27 grudnia 2007 roku w Warszawie. Na miesiąc przed śmiercią dostał wylewu krwi do mózgu i od tamtej pory pozostawał w śpiączce. Odszedł w wieku 85 lat. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych.