Gabriel Narutowicz życiorys

Życiorys i biografia Gabriela Narutowicza

Gabriel Narutowicz przyszedł na świat 17 lub 29 marca 1865 r. w Telszach, zmarł 16 grudnia 1922 r. w Warszawie. Był pierwszym prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Zginął od postrzału w czasie wizyty w galerii sztuki Zachęta. 

Dzieciństwo i młodość

Syn sędziego Jana Narutowicza i Wiktorii ze Szczepkowskich. Jego ojciec był ziemianinem, właścicielem wioski Brewiki, walczył w Powstaniu styczniowym. Gabriel nie poznał swojego ojca, ten zmarł, kiedy chłopiec miał zaledwie rok. Wychowywała go matka, która była kobietą wykształconą, szczególnie mocno interesowała się filozofią oświecenia. Starszy brat Gabriela, Stanisław był prawnikiem, działaczem politycznym na Litwie. 

Gabriel Narutowicz uczęszczał do łotewskiego gimnazjum w Lipawie. Następnie uczył się na Uniwersytecie w Petersburgu na Wydziale Matematyczno-Fizycznym. 

W młodości wiele chorował, przez co musiał przerwać rozpoczęte studia. Do nauki powrócił w 1887 r. Wybrał szwajcarski Uniwersytet w Zurychu. Tam też zdobył tytuł profesora (w 1901 r. w katedrze budownictwa wodnego). Po ukończeniu studiów pracował w biurze kolei żelaznej, następnie odpowiadał za regulację rzeki Ren. W latach 90. XIX w. był znanym i szanowanym inżynierem, specjalistą od elektryfikacji. Nadzorował powstawanie kilkunastu hydroelektrowni w Europie. 

Na Uniwersytet w Zurychu powrócił w 1913 r., aby objąć stanowisko dziekana. Funkcję tę sprawował do 1919 r. 

Zaangażowanie polityczne

Już w czasie studiów był zaangażowany w działalność partii emigracyjnej Proletariat. Wspierał Polaków, którzy byli ścigani przez carat. Z powodów politycznych, przyjął obywatelstwo Szwajcarii. 

Kiedy wybuchła I wojna światowa, Narutowicz od razu zaangażował się w działania Szwajcarskiego Komitety Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na zaproszenie rządu, przyjechał do Warszawy, aby wziąć czynny udział w odbudowie kraju. 

W roli ministra 

W rządzie Władysława Grabskiego, Wincentego Witosa i Antoniego Ponikowskiego, w latach 1920-1922, pełnił funkcję ministra robót publicznych. Solidne wykształcenie i zdobyte w Szwajcarii doświadczenie zawodowe, wykorzystał na nowym stanowisku. Zajął się między innymi regulacją biegu Wisły oraz budową hydroelektrowni na Sole. 

Ministrem spraw zagranicznych został 28 czerwca 1922 r. Należał do rządu Artura Śliwińskiego, a później Jana Ignacego Nowaka. 

W roli prezydenta

W wyborach w 1922 r. poparł Józefa Piłsudskiego, sam nie zdobył jednak mandatu posła, mimo to pozostał na stanowisku ministra. Premierem był już wtedy Julian Nowak. 

W 1922 r. od przedstawicieli PSL „Wyzwolenie” dostał propozycję kandydowanie na stanowisko prezydenta. Głosowano kilkukrotnie, w ostatniej turze Narutowicz spotkał się z Maurycym hr. Zamoyskiego. Narutowicz wygrał głosowanie różnicą 62 głosów. Jego wybór spowodował liczne protesty wśród przedstawicieli endecji, organizowano manifestacje, publikowano w gazetach manifesty przeciwko Narutowiczowi, wysyłano mu listy z groźbami. 

Narutowicz był pierwszym prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, jednocześnie sprawował ten urząd najkrócej w historii. Prezydentem był jedynie przez 5 dni. Po jego zaprzysiężeniu (11 grudnia 1922 r.) protesty nasiliły się jeszcze bardziej. Nawet na swoje zaprzysiężenie Narutowicz musiał przedostać się siłą przez okupujących ulicą strajkujących. 

Prezydentowi zarzucano głównie fakt, że zwycięstwo w głosowaniu uzyskał dzięki głosom mniejszości narodowych. Nie odpowiadało mu powiązanie jego osoby z lewicą, próbował też powstrzymać ataki prawicy. Zaproponował nawet Zamoyskiemu stanowisko ministra spraw zagranicznych. Starał się zbudować rząd pozaparlamentarny (był świadomy, że nie uda mu się powołać rządu większościowego).  

Oficjalnie, Józef Piłsudski przekazał mu władzę 14 grudnia w Belwederze. Dwa dni później prezydent odwiedził galerię Zachęta. Związany z endecją Eligiusz Niewiadomski dokonał zamachu na jego życie. Narutowicz został zastrzelony. Pochowano go 19 grudnia. Jego zabójca stanął przed sądem i został skazany na śmierć. 

Życie prywatne

Był żonaty z Ewą Krzyżanowską. Ślub wzięli w 1901 r. Mieli dwójkę dzieci, córkę Annę i syna Stanisława. Był właścicielem warszawskiej willi przy ul. Parkowej, wybudował ją w 1922 r. 

Kawaler Orderu Orła Białego i Wielkiej Wstęgi Orderu Odrodzenia Polski.