Heraklit z Efezu życiorys

Życiorys i biografia Heraklita z Efezu

Grecki starożytny myśliciel z przełomu VI i V wieku p.n.e.,  należący do grupy jońskich filozofów przyrody. Twórca powiedzenia panta rhei – wszystko płynie.

Życiorys

Heraklit urodził się ok 544 r. p.n.e. w Efezie. Pochodził z arystokratycznej rodziny, której członkowie dziedziczyli tytuł króla (basileusa). Podobno był zdecydowanym przeciwnikiem demokracji. Sam jednak nie zajmował się polityką i zrzekł się urzędu na rzecz swojego brata.

Poza arystokratycznymi korzeniami niewiele wiadomo o dzieciństwie i edukacji filozofa. Wiemy jedynie, że całe swoje życie poświęcił filozofii prowadząc samotne życie.

Jego styl pisania i wyrażania zawierał dużo metafor, tak by mogli go zrozumieć jedynie wtajemniczeni. Stąd też mógł być postrzegany przez współczesnych mu jako „wyniosły i pogardliwy”. Ze względu na trudności interpretacji jego dzieł nazwano go również „ciemnym” (skoteion). Przyjmuje się, że napisał traktat filozoficzny „O naturze”, który złożył w świątyni Artemidy w Efezie. Prawdopodobnie składał się on z trzech części poruszających takie tematy jak wszechświat, teologia i polityka. Nie przetrwał jednak do współczesności, zachowało się jedynie ok. 120-130 fragmentów, cytowanych bardziej lub mniej dokładnie.

Na określenie Heraklita „ciemny” wpływał również fakt, że inni myśliciele interpretowali jego nauki zgodnie z własnymi poglądami. Stąd też w temacie jego filozofii istnieje wiele rozbieżności.

Heraklit zmarł w Efezie, ok. 480 r. p.n.e.

Wyznawane poglądy

Należał do grona jońskich filozofów przyrody, żyjących i działających przed wystąpieniem Sokratesa (presokratyczny). Podobnie jak inni przedstawiciele tego nurtu zajmował się zagadnieniami dotyczącymi pochodzenia świata, za najważniejszy jego składnik i „pierwiastek” uznając ogień. Według niego wszystko powstawało z ognia bądź było efektem jego przemiany: trzy inne żywioły – ziemia, woda i powietrze, a także dusza ludzka. Świat i wszystko, co istnieje jest dynamiczne i podobnie jak ogień podlega ciągłym przemianom. Nawiązuje do tego najsłynniejsze powiedzenie Heraklita: panta rhei – wszystko płynie. Odrzucał przy tym ingerencję bogów w rozwój świata i zmiany w nim zachodzące, skłaniając się do determinizmu i konieczności kolei rzeczy z jaką zjawiska po sobie następują.

Dla Heraklita mądrość była równoznaczna z dostrzeganiem harmonii w ciągłej zmienności zjawisk i wszystkiego co otacza człowieka. On sam i jego dusza jest również częścią tego zmieniającego się świata, co pozwala mu na dostrzeżenie tych procesów za pomocą zmysłów.

Wpływ na filozofię

Heraklit uznawany jest za pierwszego filozofa nie tylko formułującego własne myśli, ale też zwalczającego tezy innych myślicieli. Wywarł wpływ na naukę w późniejszych latach nie tylko w starożytnym świecie – m.in. sofistów, Platona, którego metafizyczne poglądy kształtowały się pod wpływem Heraklita. Nawiązywali do niego również stoicy oraz sceptycy, a także nowożytni myśliciele chrześcijańscy.