Adam Smith życiorys

Życiorys i biografia Adama Smitha

Szkocki filozof i myśliciel żyjący w XVIII w. Jeden z prekursorów klasycznych zasad ekonomii.

Pochodzenie i edukacja

Urodził się w niewielkim nadmorskim mieście Kirkcaldy niedaleko Edynburga w Szkocji. Był synem Margaret Douglas i Adama seniora – pracownika służby cywilnej i adwokata. Nie poznał jednak swojego ojca, gdyż ten zmarł parę miesięcy przed narodzinami syna. Brak jednoznacznej daty narodzin filozofa. Przyjmuje się, że jest to 5 czerwca 1723 r. (data jego chrztu). Dzieciństwo Adama również nie jest zbyt dobrze udokumentowane, wiadomo że był blisko związany z matką. Do dzisiaj zachowała się informacja, że mając cztery lata został porwany przez Cyganów, jednak mieszkańcom miasta udało się odbić chłopca.

Uczęszczał do Kirkcaldy Burgh prestiżowej średniej szkoły w Szkocji. W 1737 r. dostał się na Uniwersytet w Glasgow, gdzie rozwijał swoją wiedzę z zakresu filozofii moralnej u swojego mentora – profesora  Francisa Hutchesona. Zainteresowania Smitha krążyły również wokół coraz popularniejszych idei oświeceniowych – wolności słowa i rozumu. Trzy lata później otrzymał naukowe stypendium Snella, co umożliwiło mu kontynuację nauki na Balliol College w Oksfordzie. W trakcie sześcioletniego pobytu w Anglii Adam Smith pogłębiał swoją wiedzę głównie dzięki samodzielnej nauce i determinacji. Jak później wspominał w swoich książkach, poziom nauczania był znacznie wyższy w Glasgow niż w Oxfordzie. Po wygaśnięciu stypendium w 1746 r. wyjechał z Anglii i powrócił do domu rodzinnego.

Kariera naukowa

Dwa lata później został wykładowcą na Uniwersytecie w Edynburgu. Do 1751 r. uczył prawa, retoryki i literatury pięknej. W późniejszym czasie pogłębił tematykę wykładów o zagadnienia z dotyczące „postępu bogactwa”. W tym samym roku już jako profesor zaczął prowadzić wykłady z logiki na Uniwersytecie w Glasgow. Gdy rok później zmarł jego autorytet, profesor Hutcheson, Adam Smith przejął jego posadę na katedrze filozofii moralnej. Do 1763 r. wykładał teologię, etykę, a także politykę i zagadnienia związane z ekonomią. Był uznanym profesorem szanującym swoich uczniów. Po wydaniu Teorii uczuć moralnych zyskał też ogromną popularność. Przerywając w połowie roku akademickiego pracę na Uniwersytecie chciał zwrócić studentom niewykorzystane czesne, ci jednak nie wyrazili na to zgody.

Podróże

Powodem przerwania wieloletniej pracy na uczelni było przyjęcie pracy prywatnego nauczyciela Henryka Scotta (księcia Buccleuch) i jego brata Hew Cambella Scotta. Nauczanie odbywało się w trakcie podróży po Europie. W latach 1764-1767 odwiedzili wspólnie Tuluzę, Genewę i Paryż, gdzie spotykali się z wybitnymi francuskimi intelektualistami – Wolterem czy Benjaminem Franklinem, a także z fizjokratami (przedstawicielami popularnego wówczas poglądu na gospodarkę).

Najważniejsze dzieła

Po powrocie z podróży i rezygnacji z posady nauczyciela, ostatnie lata swojego życia poświęcił na działalność literacką. Oprócz tego zajmował się pracami nad projektami dotyczącymi podatków i pełnił wysokie stanowiska w urzędach państwowych.

Swoją pierwszą ważną publikację napisał w 1759 r. i była to Teoria uczuć moralnych. Smith poruszał w niej tematykę ludzkiej moralności i jej związku z współodczuwaniem w kontekście wymiany dóbr, handlu i szeroko pojętej ekonomii.

Jego dzieło życia – Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, nad którym pracował przez niemal 10 lat (wydane w 1776 r.) zyskało ogromną popularność. W książce tej autor opisał zjawiska obecne w gospodarce związane z wytwarzaniem i podziałem dóbr materialnych. W przeciwieństwie do panującego wówczas głównego nurtu – merkantylizmu uważał, że źródłem i sposobem na zwiększanie zamożności społeczeństw jest praca. Wykorzystywanie jej do wytworzenia produktów i ich późniejszej sprzedaży stanowi przychód.

Teoria przedstawiona w tej książce przyczyniła się do zmiany myślenia o działaniu gospodarki, a Adam Smith przez potomnych został nazwany ojcem współczesnej ekonomii.

Poglądy

W swoich poglądach dotyczących gospodarki był zwolennikiem jak największej wolności, tzw. liberalizmu gospodarczego. Zakładał on jak najmniejszą ingerencję aparatu państwowego w regulację rynku. Prawo popytu i podaży czyli mechanizm regulacji rynku uważał za wystarczające działanie w tej dziedzinie. Gospodarka niejako za pomocą „niewidzialnej ręki rynku” miała regulować się samodzielnie, reagując na zapotrzebowanie konsumentów w danym okresie czasu.

Uważał również, że wzrost produktywności następuje wówczas, gdy praca ludzka jest podzielona w taki sposób, aby każdy z pracowników robił to, co potrafi najlepiej. Tym samym dało to podwaliny do obecnie powszechnej specjalizacji pracowników.

Adam Smith mimo, że był wychowany w duchu chrześcijańskim, w dorosłości deklarował się jako deista.

Jego poglądy przyczyniły się do późniejszego rozwoju przez Darwina teorii ewolucji – istnieje ogromne podobieństwo doboru naturalnego do mechanizmu regulacji rynku.

Ostatnie lata życia

Smith nigdy się nie ożenił. Przez całe swoje życie był silnie związany ze swoją matką, a po powrocie z podróży zagranicznych po Francji osiadł w rodzinnym domu w Kirkcaldy. Kilka kolejnych lat życia spędzał głównie w rodzinnej miejscowości pisząc i udzielając korepetycji. Jego otoczenie opisywało go jako roztargnionego, ale serdecznego i życzliwego naukowca. Znany był również z tego, że przebywając w samotności rozmawiał sam ze sobą żywo przy tym gestykulując.

W trakcie pobytu w Kirkcaldy nie zerwał więzi ze światem nauki. W 1773 r. zaproszono go do członkostwa w Royal Society of London, a dwa lata później w Klubie Literackim. Po sukcesie związanym z wydaniem Badań nad naturą… przeniósł się wraz z matką do Edynburga, gdzie pełnił stanowisko komisarza celnego. W 1783 r. wszedł do Royal Society of Edinburgh jako „członek założyciel”. Pełnił również funkcję Lorda Rektora na Uniwersytecie w Glasgow (lata 1787-89).

Śmierć

Adam Smith zmarł po bolesnej chorobie 17 lipca 1790 r. w swoim domu w Edynburgu. Pochowano go na cmentarzu Canongate Kirkyard. Zgodnie z ostatnią wolą jego przyjaciele wydali w 1795 r. książkę pt. Historia astronomii złożoną z notatek nadających się do publikacji.