Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” życiorys

Łupaszka- życiorys i biografia

Łupaszka był żołnierzem, majorem Wojska Polskiego, jednym z najwybitniejszych dowódców partyzanckich polskiego podziemia niepodległościowego. Dowódca V Wileńskiej Brygady AK.

Lata młodości

Zygmunt Szendzielarz pochodzi ze Stryja, miasta leżącego na Ukrainie. Uczył się w gimnazjum we Lwowie. W latach 1931-1932 ukończył Kurs Unitarny w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Naukę w tym kierunku kontynuował w Szkole Podchorążych w Grudziądzu.

4 sierpnia 1934 roku został mianowany przez Prezydenta RP na podporucznika, po czym skierowano go do 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. Miał siostrę i czterech braci. Wszyscy czterej bracia również byli żołnierzami.

II wojna światowa

Podczas kampanii wrześniowej walczył razem ze swoim pułkiem w ramach Wileńskiej Brygady Kawalerii, która była częścią Armii „Prusy”. Później, pod koniec września jego oddziały zostały rozbite
i skierowały się w kierunku Węgier. Szendzielarz dostał się do niewoli niemieckiej, z której niebawem uciekł i dostał się do Lwowa. Po krótkim pobycie we Lwowie starał się dostać na Węgry, jednak bezskutecznie, wobec czego udał się do Wilna. Od 1940 roku prowadził działalność konspiracyjną.

W sierpniu 1943 roku, na rozkaz Aleksandra Krzyżanowskiego, został dowódcą oddziału partyzanckiego AK, który działał na Pojezierzu Wileńskim. Nie zdążył objąć dowództwa, gdyż cały oddział został wcześniej zamordowany przez sowietów. Jednak Szendzielarz utworzył nową jednostkę, która od listopada 1943 roku działała jako V Brygada Wileńskiej AK i prowadziła walkę partyzancką. W 1944 roku aresztowali go Niemcy. Zdołał uciec i dołączyć do oddziału. 20 czerwca doszło do akcji odwetowej, przeprowadzonej przez Brygadę na oddziale policji litewskiej, która kolaborowała z Niemcami. Brygada zabiła 27 osób, co do dziś wzbudza kontrowersje wśród historyków.
V Brygada Wileńska nie brała udziału w operacji wileńskiej. Latem 1944 roku częściowo rozbroili ją Rosjanie.

W listopadzie 1944 roku Łupaszka otrzymał stopień majora, a V Brygada Wileńska wznowiła działalność partyzancką na wiosnę roku 1945, głównie przeciwko NKWD, KBW i MO. Jednak już w lipcu 1945 roku Brygadę rozwiązana.

Działalność powojenna, aresztowanie i śmierć

Po rozwiązaniu Brygady Wileńskiej Zygmunt Szendzielarz udał się na Pomorze, gdzie wznowił działalność dywersyjną. W kwietniu 1946 roku odtworzył V Brygadę Wileńską. Jesienią żołnierze rozpoczęli działania na terenie Białegostoku. Wiosną roku 1947 Szendzielarz zdecydował się jednak na opuszczenie Brygady. W celu uniknięcia aresztowania przez służby bezpieczeństwa udał się do Zakopanego. W czerwcu Okręg Wileński AK rozbiło SB, a 30 czerwca Zygmunta Szendzielarza aresztowano.

Szendzielarza osadzono w więzieniu mokotowskim, gdzie był torturowany. Wydano na niego wyrok śmierci, który wykonano 8 lutego 1951 roku. Miejsce pochówku pozostaje nieznane.

Upamiętnienie Łupaszki

Polskiemu żołnierzowi poświęcono dwa filmy dokumentalne pt.: Łupaszko oraz Z archiwum IPN – Łupaszka.

Jego imieniem nazwanych zostało kilka ulic w Polsce. 1 marca 2015 roku w Krakowie zostało odsłonięte popiersie Łupaszki. Rok później podobne popiersie odsłonięto w Głogowie.
W Koszalinie znajduje się rondo, którego patronem jest Zygmunt Szendzielarz.