Zygmunt Bauman życiorys

Życiorys i biografia Zygmunta Baumana

Polski naukowiec żydowskiego pochodzenia. Jeden z najbardziej znanych współczesnych filozofów i socjologów na arenie międzynarodowej. Autor wielu książek o tematyce społeczno-kulturowej.

Pochodzenie i dzieciństwo

Urodził się 19 listopada 1925 r. w Poznaniu, w rodzinie Zofii i Maurycego, średniozamożnych Żydów. Mimo swojego pochodzenia i tradycji przestrzeganych w pewnym stopniu w jego domu rodzinnym, od początku mówił po polsku. Spotkał się jednak z przejawami antysemityzmu ze strony rówieśników już jako dziecko.

Wojna

Po wybuchu II wojny światowej uciekł wraz z rodzicami do Związku Radzieckiego w obawie przed Holocaustem. Przetrwanie w nowym miejscu zapewniła najbliższym matka, która pracowała jako kucharka w kantynie robotniczej, skąd mogła zabierać jedzenie dla najbliższych. Zygmunt kontynuował naukę w nowym miejscu zamieszkania. Skończył szkołę średnią w 1941 r., po czym wstąpił do młodzieżówki komunistycznej w ZSRR. Dwa lata później rozpoczął studia w Gorkim (dzisiejszy Niżny Nowogród), ale w niedługim czasie został zmobilizowany do Armii Czerwonej. 

Służba wojskowa

Początkowo służył jako milicjant kierujący ruchem w Moskwie. Od 1944 r. był żołnierzem 1 Armii Wojska Polskiego (tzw. Armii Berlinga), z którą przeszedł szlak bojowy przez Polskę, aż do Berlina. Od początku swojej kariery wojskowej był współpracownikiem komunistycznego wywiadu, nosząc pseudonim „Semjona”.

Tuż po wojnie został żołnierzem Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) – wewnętrznej formacji partii komunistycznej, która według historyków została stworzona na wzór radzieckiego NKWD. Bauman jako oficer polityczno-wychowawczy, a później nawet szef tego wydziału zajmował się zwalczaniem podziemia niepodległościowego w drugiej połowie lat 40. Za swoje działania został odznaczony Krzyżem Walecznych, co wskazuje na oddanie ideom komunistycznym i interesowi Partii. Informacje te pochodzą z archiwum IPN, sam zainteresowany zaprzeczał jednak, jakoby miał walczyć z bronią w ręku. W wywiadzie jakiego udzielił w 2007 r. dla „The Guardian” stwierdził, że jego praca w KBW polegała głównie na pisaniu i zbieraniu informacji.

Został zwolniony ze służby wojskowej w 1953 r. Jego ojciec starał się o wyjazd do Izraela, przez co młodego Baumana oskarżono o sympatie z Syjonistami. Pozostał jednak w dalszym ciągu członkiem PZPR.

Kariera naukowa

Jeszcze w trakcie służby wojskowej rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, na kierunku filozofii i socjologii. W 1954 r. został zatrudniony jako asystent Juliana Hochfelda, socjologa wykładającego na UW. Dwa lata później Zygmunt Bauman uzyskał tytuł doktora broniąc pracę dotycząca socjalizmu brytyjskiego. Wyjechał tez na stypendium naukowe do Wielkiej Brytanii.

W trakcie polskiego etapu swojej kariery naukowej objął po swoim szefie Katedrę Socjologii Ogólnej, był również redaktorem naczelnym pisma „Studia Socjologiczne”. W 1960 r. został doktorem habilitowanym.

Już jako profesor włączył się w obronę studentów w trakcie strajków w 1968 r. Był to moment zwrotny w jego karierze, gdyż w tamtym czasie rosły nastroje antysemickie i niechęć do osób pochodzenia żydowskiego, podsycane dodatkowo przez partię komunistyczną. Bauman w wyniku politycznej decyzji, 25 marca 1968 r., stracił swoją posadę na uniwersytecie wraz z wieloma innymi naukowcami (m.in. z Leszkiem Kołakowskim).

Emigracja

Wraz z rodziną wyemigrował z Polski najpierw do Izraela, gdzie mieszkał do 1971 r. Wykładał tam na uniwersytetach w Tel Awiwie i Hajfie. Nie potrafił się jednak odnaleźć w nowym państwie, gdyż jak sam stwierdził trafił z „jednego nacjonalizmu w drugi”.

Baumanowie przenieśli się do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkali już do końca życia. Zygmunt podjął pracę wykładowcy na uczelni w Leeds. Jego poglądy stopniowo stawały się znane szerszemu gronu odbiorców nie tylko w Anglii czy Europie, ale również w Stanach Zjednoczonych.

Prof. Bauman był znany również jako pisarz i eseista. Jeszcze w trakcie pobytu w Polsce napisał 14 publikacji odnoszących się głównie do idei socjalistycznych i socjologii. Na emigracji pisał głównie w języku angielskim, praktycznie do końca życia – jest autorem bądź współautorem ponad 60 książek i artykułów. Po przejściu na emeryturę w 1990 r. publikował także do polskich czasopism, takich jak „Znak”, „Polityka”, „Kultura liberalna”, czy „Gazeta Wyborcza”.

Poglądy filozoficzne

W swojej młodości był oddany ideałom komunistycznym i marksizmowi, które uważał za przedłużenie epoki oświecenia. Z tego światopoglądu wynikało też zaangażowanie w służbę w aparacie państwowym. Wraz z rozwojem kariery naukowej światopogląd Zygmunta ulegał ewolucji, gdy zobaczył rozdźwięk między marksizmem a rzeczywistością.

Jest twórcą pojęć „ponowoczesność” i „płynna nowoczesność”, a także autorem oryginalnego rozwinięcia pojmowania „nowoczesności”. To ostatnie hasło rozumiał jako gwałtowny rozwój ludzkości pod względem intelektualnym, objawiającym się w rozwoju nauki, przemysłu i medycyny. Głównym powodem nowoczesności była wiara ludzi we własne możliwości, marginalizacja wiary i sekularyzacja społeczeństw. Równocześnie w nowoczesnych społeczeństwach rolę nadrzędną pełniło państwo, jako organ kontrolujący „idealny” rozwój ludności. Tym samym każdy przejaw inności był tępiony, co w połączeniu z rozwojem medycyny i wyparciem śmierci ze świadomości poskutkowało wojną i Holocaustem (Żydzi jako ludzie bez swojego państwa, ale odmienni kulturowo nie pasowali do idealnego społeczeństwa III Rzeszy).

Odpowiedzią na nowoczesność była powojenna epoka ponowoczesności. Naukowiec unikał tutaj utożsamiania jej z postmodernizmem i tłumaczył jako rozpad państwa w dotychczas znanej postaci – jednostki samowystarczalnej gospodarczo, militarnie i kulturowo. Osłabione kraje muszą otworzyć się na siebie nawzajem i zapewnić przepływ dóbr, bądź siły roboczej, dzięki czemu dalszy rozwój będzie możliwy. Wzrost dobrobytu i globalizacji nie jest jednak jednoznacznie dobry, a Bauman miał do niej mieszany stosunek, gdyż w zamian za utrzymanie pracy i statusu majątkowego ludzie tracili wolność słowa i poczucie stabilizacji.

W trakcie swojej pracy naukowej, aby nie wprowadzać chaosu pojęciowego proponował aby „ponowoczesność” utożsamianą z postmodernizmem zastąpić terminem „płynnej nowoczesności”.

Życie prywatne

W 1948 r. ożenił się z Janiną Lewinson, Polką żydowskiego pochodzenia, która w czasie wojny przebywała w warszawskim getcie. Na podstawie swoich przeżyć napisała książkę Zima o poranku. Opowieść dziewczynki z warszawskiego getta. Mieli trzy córki – Irenę, Annę i Lidię. Po śmierci Janiny w 2009 r., Zygmunt związał się z inną socjolożką: prof. Aleksandrą Jasińską-Kanią, córką Bolesława Bieruta.

Śmierć

Zygmunt Bauman zmarł 9 stycznia 2017 r. w Leeds mając 92 lata. Przyczyną zgonu była niewydolność krążenia.

Zgodnie z wolą zmarłego, po uroczystości pogrzebowej rozsypano jego prochy na terenie rodzinnej posiadłości.

Wyróżnienia i nagrody

Jako jeden z bardziej znanych współczesnych socjologów był wielokrotnie nagradzany za swój wkład do europejskiej nauki. Otrzymał m.in. Europejską Nagrodę Amalfi, Nagrodę im. Theodora W. Adorno (1998 r.) za całokształt twórczości, czy też Nagrodę  Niemieckiego Towarzystwa Socjologów w 2014 r. Posiadał również tytuł doktora honoris causa na 18 uczelniach na całym świecie.

W 2010 r. otrzymał państwowe odznaczenie – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Kontrowersje

Z powodu swojej komunistycznej przeszłości, Zygmunt Bauman nie był traktowany przychylnie przez środowiska patriotyczne w Polsce. W trakcie jego gościnnych wykładów na polskich uczelniach zdarzały się protesty ludzi domagających się jego rozliczenia z przeszłością i przeproszenia za niszczenie podziemia niepodległościowego.

Sam profesor nigdy nie powiedział wprost jaka była jego rola w trakcie służby w powojennej armii, co tylko potęguje domysły.