Stefan Rowecki „Grot” życiorys

Życiorys i biografia Stefana Roweckiego "Grota"

Stefan Rowecki, ps. „Grot” – żołnierz Legionów Polskich, później generał Wojska Polskiego, jeden z twórców i pierwszy dowódca Armii Krajowej.

Pochodzenie, dzieciństwo

Stefan Paweł urodził się 25 grudnia 1895 r. w Piotrkowie Trybunalskim. Pochodził z rodziny urzędniczej o szlacheckich korzeniach. Był najstarszym synem Stefana i Zofii z Chrzanowskich. Miał młodszego brata Stanisława, z którym współpracował w późniejszym czasie, w okresie okupacji.

Edukacja

Swoją edukację rozpoczął w rodzinnym mieście, gdzie w 1906 r. zaczął chodzić do polskiego gimnazjum. Już na tym etapie życia zaznaczało się patriotyczne wychowanie, gdyż 5 lat później Stefan założył jeden z pierwszych na ziemiach polskich tajny zastęp skautowy. Jesienią 1912 r. przeprowadził się do Warszawy, gdzie zaczął uczęszczać do Szkoły Mechaniczno-Technicznej, na Wydział Elektryczny. Kilka miesięcy później został członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich, gdzie przyjął pseudonim Stefan Radecki. W ramach PDS ukończył na początku 1914 r. kurs podoficerski w Rabce, po którym został dowódcą warszawskiej kompanii. W lipcu uczestniczył w kolejnym tajnym kursie wojskowym, w Nowym Sączu. W tym miejscu zastała go wieść o wybuchu wojny.

Legiony Polskie

Rowecki został legionistą pod koniec 1914 r. Walczył w 1 i 5 pułku piechoty, został też awansowany do stopnia podporucznika. Swoją waleczną postawę okazał w trakcie walk pod Klimontowem, gdzie został ranny. Uraz spowodowany przez kulę wroga dawał jednak o sobie znać przez całe późniejsze życie.

W wyniku kryzysu przysięgowego w 1917 r. został internowany w Beniaminowie. Na początku 1918 r. wstąpił do organizowanej przez Niemców Polskiej Siły Zbrojnej, w ramach której został instruktorem w Szkole Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej.

Dwudziestolecie międzywojenne

Swoje położenie wykorzystał pod koniec 1918 r. gdy wraz z kilkuosobowym oddziałem rozbrajał niemieckie wojska. Wstąpił też od razu do odradzającego się Wojska Polskiego. Brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej, gdzie również wykazał się umiejętnościami przywódczymi, wychodząc z okrążenia wojsk bolszewickich w okolicach Łucka. Początkowo Rowecki był szefem Oddziału II Dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego, następnie grupy uderzeniowej gen. Rydza-Śmigłego.

Po zakończeniu działań wojennych na początku lat dwudziestych, Stefan Rowecki pogłębiał swoją wiedzę z zakresu wojskowości. Zdobyte wykształcenie umożliwiało awanse na wyższe stopnie wojskowe i pracę oficera sztabowego w Generalnym Dowództwie na stanowisku szefa sekcji planów i sekcji ogólnej.

Działalność naukowa

Wiedza z wojskowości zarówno teoretyczna jak i praktyczna przydały się również na innych polach działalności Roweckiego. W latach 1923-1926 r. kierował Wydziałem Naukowo-Wydawniczym Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. Dzięki niemu zaczął się ukazywać „Przegląd wojskowy”. Zasiadał także w redakcjach innych magazynów o tematyce militarnej. Rowecki znał kilka języków obcych, co wykorzystywał m.in. do czytania w oryginale zagranicznych publikacji dotyczących wojskowości.

W 1926 r. w trakcie przewrotu majowego zachował neutralność mimo swoich legionowych korzeni. Na szczęście nie wykluczyło go to z życia zawodowego, gdyż jeszcze w tym samym roku został podpułkownikiem dyplomowanym.

W latach 30. Rowecki dowodził różnymi jednostkami wojskowymi, m.in. 55 pułkiem piechoty w Lesznie, czy Brygadą Korpusu Ochrony Pogranicza „Podole”. Tuż przed wybuchem wojny, w czerwcu 1939 r. został dowódcą Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. W tym krótkim czasie zajął się organizacją jednostki, jednak nie dość skutecznie.

Wybuch II Wojny Światowej

Jako dowódca ww. jednostki uczestniczył w kampanii wrześniowej. Walczył w obronie środkowej części Wisły i na Lubelszczyźnie. Po kapitulacji armii udało mu się uniknąć niewoli i w cywilnym przebraniu przedostał się do Warszawy.

Widząc negatywne nastawienie ludności do wojska po przegranej wojnie obronnej nie załamał się i postanowił stworzyć konspiracyjne struktury państwowe i wojskowe, które będą mogły działać i walczyć z okupantem. Już jesienią 1939 r. został szefem sztabu Służby Zwycięstwu Polski, która została następnie przemianowana na Związek Walki Zbrojnej. W marcu 1940 r. mianowano go na komendanta ZWZ na terenach okupowanych przez Niemców, a następnie również na terytorium zgarniętym przez ZSRR. Rowecki awansował również na stopień generała brygady.

W swoich działaniach skupiał się na tworzeniu struktur militarnych w kraju, utworzył specjalną komórkę „N” zajmującą się dywersją i propagandą oraz wojną psychologiczną przeciwko Niemcom. W 1941 r. rozpoczął akcję „Wachlarz”, która miała na celu zjednoczenie wszystkich organizacji konspiracyjnych w jedno wojsko podziemne.

Armia Krajowa

Po formalnym powstaniu Armii Krajowej generał został jej komendantem. Pierwszym celem po scaleniu organizacji było ujednolicenie hierarchii wojskowej. Pomimo konfliktów politycznych i walk o wpływy był oceniany jako dobry dowódca, nie kierujący się własnymi ambicjami. Dbał o morale żołnierzy i ideowe podejście do walki z okupantem.

Ogromnym przedsięwzięciem generała było przygotowanie planu powstania powszechnego, które było planowane na koniec wojny, aby zwiększyć szansę na zwycięstwo. W grudniu tego samego roku został również Delegatem Ministra Obrony Narodowej w kraju.

Życie prywatne

Generał był dwukrotnie żonaty. W 1920 r. ożenił się z Haliną Paszkowską, z którą miał swoje jedyne dziecko – córkę Irenę. 12 lat później został mężem Eugenii Fedorowicz (z domu Borzychowskiej), z którą pozostawał w separacji od 1940 r.

Rowecki był znany z pracowitości, sumienności, ale też poczucia humoru. Do jego pasji i zainteresowań należała jazda konna, myślistwo, filatelistyka, czy kolekcjonowanie motyli. Lubił również ruch na świeżym powietrzu pod różną postacią, m.in. pływał i jeździł na nartach. Czas wolny i wakacje spędzał wraz z rodziną na wycieczkach krajoznawczych, podróżował również nad morze i w góry do Zakopanego.

Aresztowanie

W trakcie okupacji gen. Rowecki był najbardziej poszukiwanym Polakiem w Rzeszy. Gestapo utworzyło nawet do tego celu specjalną komórkę, skupioną na poszukiwaniu przywódców państwa podziemnego, a w siedzibie organizacji na al. Szucha widniał portret i rysopis generała, aby ułatwić identyfikację. Władze AK zdawały sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie groziło Roweckiemu, jednak on sam korzystał z ochrony jedynie przy okazji spotkań służbowych. W sytuacjach cywilnych uważał, że bezpieczniej jest wtopić się w tłum. Tylko najbliżsi współpracownicy wiedzieli, gdzie znajduje się jego mieszkanie, tak by zminimalizować ryzyko wpadki. Gestapo zdobyło jednak tę informację za pomocą swoich agentów pracujących równocześnie w wywiadzie AK – Blanki Kaczorowskiej, Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego. Kilka miesięcy przed aresztowaniem odnalazł Roweckiego również agent NKWD – Bogusław Hrynkiewicz, władze w Moskwie nie wyraziły jednak zgody na jego likwidację.

Do aresztowania doszło 30 czerwca 1943 r., w jego mieszkaniu przy ul. Spiskiej. W ten dzień odbywała się odprawa oficerów AK, której Rowecki miał przewodniczyć. Zawsze punktualny nie przyszedł, co wzbudziło niepokój. Gdy potwierdzono aresztowanie, w pierwszej chwili chciano odbić szefa, jednak Niemcy przewidzieli ten ruch, dlatego już kilka godzin później przewieziono go do Berlina. Złożono mu tam propozycję przejścia współpracy, którą Rowecki odrzucił. Wobec tego przewieziono go do obozu w Sachsenhausen.

Śmierć

Rowecki przebywał ponad rok w miejscu o zaostrzonym rygorze. Bezpośrednio po wybuchu powstania warszawskiego Heinrich Himmler nakazał natychmiastową egzekucję generała. Do dziś nie znamy dokładnej daty jego śmierci, gdyż wykonanie wyroku utrzymywano w tajemnicy. Po śledztwie przeprowadzonym przez IPN zakłada się, że Stefan Rowecki zginął między 2-7 sierpnia 1944 r. Jego ciała również nigdy nie odnaleziono. W Powązkach znajduje się jedynie symboliczny grób.

Upamiętnienie i odznaczenia

Przez początkowy okres PRL władze komunistyczne oskarżały „Grota” o kolaborację z Niemcami, bądź całkowicie pomijano jego osobę na lekcjach historii. Dopiero w latach 80. zaczęto rehabilitować jego postać i obiektywnie oceniać dokonania. Stefan Rowecki jest obecnie patronem wielu ulic, szkół, jednostek wojskowych i zastępów harcerskich.

Za życia odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości, Odrodzenia Polski, dwukrotnie Orderem Virtutti Militrari, czy Oficerskim Orderem Odrodzenia Polski. Pośmiertnie otrzymał Order Orła Białego, a także Krzyż Armii Krajowej.