Romuald Traugutt życiorys

Życiorys i biografia Romualda Traugutta

Romuald Traugutt to polski wojskowy służący w carskiej armii, uczestnik i ostatni dyktator powstania styczniowego.

Pochodzenie i edukacja

Urodził się 16 stycznia 1826 r. w Szostakowie na terytorium guberni grodzieńskiej (obecnie teren Białorusi) jako syn Ludwika i Alojzy Błockiej. W jego żyłach płynęła niemiecka krew – przodkowie ojca przybyli do Polski w XVIII wieku. Swój patriotyzm młody Traugutt zawdzięczał babce ze strony matki: Justynie Błockiej. Zajęła się ona wychowaniem chłopca po śmierci Alojzy.

Uczęszczał do gimnazjum w Świsłoczy, które ukończył z wyróżnieniem w 1842 r. Mimo dobrych wyników nie dostał się jednak na swój wymarzony kierunek studiów w Petersburgu w Instytucie Inżynierów Dróg Komunikacyjnych. Zamiast tego postawił na karierę wojskową.

Kariera wojskowa

W 1845 r. w Żelechowie rozpoczął służbę wojskową w jednostce saperów. Po trzech latach spędzonych w tamtejszej szkole oficerskiej zdał egzamin (ponownie z bardzo dobrym wynikiem) i kontynuował karierę już jako chorąży.

Kampanie wojenne

W 1849 r. Traugutt wraz ze swoją jednostką wziął udział w tłumieniu węgierskiej Wiosny Ludów we współpracy z austriacką armią. Po drugiej stronie frontu walczyli m.in. członkowie Legionów Polskich. Jego postawa w trakcie walki została doceniona – otrzymał Order św. Anny, nagrodę finansową, a także mieszkanie. Wrócił do Żelechowa, gdzie zamieszkał na kolejne dwa lata wraz z niedawno poślubioną żoną.

Niedługo potem, w 1853 r. został ponownie wysłany na front, tym razem uczestniczył w działaniach wojennych na Krymie. Pełniąc różne funkcje przebywał tam przez trzy lata, a po awansie i przeniesieniu do sztabu, w 1856 r. dołączyła do niego rodzina.

Romuald Traugutt kontynuował karierę wojskową również jako wykładowca. W 1858 r. został przeniesiony do Petersburga, gdzie prowadził zajęcia w wyższej szkole wojskowej.

Życie prywatne

Traugutt był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą wybranką była Anna Emilia Pikel, z którą ożenił się 25 lipca 1852 r. w Warszawie. Mieli czwórkę dzieci: dwie starsze córki Justynę i Alojzę oraz bliźnięta Annę i Konrada. Życie doświadczyło rodzinę Trauguttów bardzo boleśnie – w krótkim odstępie czasu na przełomie lat 1859/60 zmarła najpierw najmłodsza córka, potem żona i na końcu syn Romualda. Ten przeżył wówczas załamanie nerwowe, co ostatecznie wpłynęło na decyzję o odejściu z wojska w 1862 r. w stopniu podpułkownika.

Kolejną żoną Romualda została krewna Tadeusza Kościuszki, Antonina Kościuszkówna. Pobrali się 13 czerwca 1860 r. Mieli syna Romana, który niestety również zmarł we wczesnym dzieciństwie (1862 r.).

Powstanie styczniowe

Traugutt początkowo był przeciwny dołączeniu do powstania skłaniając się bardziej przy postulatach ugrupowania „białych” (dążącego do zmian o pokojowym charakterze). Po wybuchu insurekcji jego sąsiedzi namawiali go do przyłączenia się do niej i dowodzenia lokalnymi oddziałami. Ostatecznie Romuald zmienił zdanie w kwietniu 1863 r. Przez cztery miesiące z powodzeniem dowodził oddziałem w rejonie Kobrynia zatrzymując się w majątku Elizy Orzeszkowej. W sierpniu tego samego roku udał się do Warszawy, gdzie oddał się do dyspozycji konspiracyjnego Rządu Narodowego. Został awansowany na stopień generalski i zaczął pełnić funkcję komisarza pełnomocnika na teren Galicji.

Udał się także z misją dyplomatyczną do Paryża. Jego zadaniem miało być pozyskanie militarnej pomocy Francuzów walczącym powstańcom. Jego wyjazd niestety zakończył się fiaskiem jednak mimo to, Traugutt postanowił walczyć o utrzymanie walk jak najdłużej.

Dyktator

17 października 1863 r. w wyniku przewrotu otrzymał od Rządu Narodowego najwyższe kierownicze stanowisko zostając tym samym ostatnim dyktatorem powstania. Traugutt miał świadomość trudnej sytuacji powstańców, podjął jednak działania mające odmienić bieg zrywu niepodległościowego.

Ukrywając się w jednym z warszawskich mieszkań pod nazwiskiem Michał Czarnecki kierował rządem w głębokiej konspiracji (ze swoimi ministrami spotykał się pojedynczo). Do zmian jakie zaprowadził należały m.in. reorganizacja administracji i ujednolicenie struktur wojskowych. Wydał też dekret nakazujący bezwzględne respektowanie uwłaszczenia chłopów. Był to w jego opinii jedyny sposób na pozyskanie tej grupy społecznej do walk powstańczych, co spotkało się z oczywistym sprzeciwem części szlachty. Według generała tylko ogólnonarodowy zryw przeciwko zaborcy, przy pomocy ze strony krajów Europy zachodniej miał szansę powodzenia.

Aresztowanie i śmierć

W wyniku aresztowań wśród wysoko postawionych dowódców powstania Rosjanie dowiedzieli się o tożsamości i miejscu przebywania dyktatora. Romuald Traugutt został aresztowany w nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 r. w swoim warszawskim mieszkaniu.

Poddany ciężkim przesłuchaniom i konfrontacji z innymi aresztowanymi i złamanymi już dowódcami przyznał się do kierowania Rządem Narodowym i całym powstaniem. Zachował jednak niezłomną postawę i nie wydał żadnego ze swoich współpracowników. Decyzją władz rosyjskich został zdegradowany do stopnia szeregowca i skazany na karę śmierci.

Wyrok wykonano 5 sierpnia 1864 r. na stokach warszawskiej Cytadeli. Wraz z Romualdem Trauguttem powieszono czterech innych jego współpracowników. Moment egzekucji zgromadził tłum Warszawiaków liczący 30 tys. osób, modlących się za umierających.

Upamiętnienie

Postać generała Traugutta niedługo po jego śmierci zaczęła być traktowana w kategoriach bohatera narodowego, a nawet kandydata na ołtarze. Podkreślano jego niezłomną postawę, patriotyzm i religijność. Jednym z propagatorów generała w późniejszych latach był Józef Piłsudski.

Obecnie Romuald Traugutt jest patronem licznych szkół, drużyn harcerskich i ulic w całej Polsce. W miejscu jego stracenia postawiono krzyż, a późniejszych latach również pomnik. Powstało także wiele książek na jego temat.

W II Rzeczpospolitej wizerunek Traugutta widniał na okolicznościowej monecie o nominale 10 zł, z kolei w PRL-u w latach 1982-94 r. na banknocie o nominale 20 zł.