Tadeusz Kościuszko życiorys

Życiorys i biografia Tadeusza Kościuszko

Polski i amerykański generał, Najwyższy Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych w powstaniu w 1794 r. Zarówno w Polsce jak i w USA uznawany za bohatera narodowego.

Pochodzenie

Urodził się 3 lutego 1746 r. w Mereczowszczyźnie k. Kossowa (obecnie teren Białorusi) jako syn Ludwika i Tekli Ratomskiej. Pochodził ze średnio zamożnej szlachty, co w tamtym czasie dawało mu jednak pełnię praw obywatelskich. Miał trójkę rodzeństwa – siostry Katarzynę i Annę oraz brata Józefa. Kiedy majątek rodzinny odziedziczył brat Tadeusza, postanowił on pójść w kierunku kariery wojskowej.

Edukacja

Początkowo uczęszczał do Kolegium Pijarów w Lubieszowie, naukę przerwał w 1760 r. z przyczyn finansowych. Pięć lat później został kadetem Szkoły Rycerskiej w Warszawie – pierwszej świeckiej uczelni na terenie Polski. Był wyróżniającym się uczniem, uczestniczył w specjalnym kursie inżynierskim przeznaczonym dla uzdolnionych słuchaczy. Ukończył szkołę w 1769 r. w stopniu kapitana.

W tym samym roku wyjechał do Paryża w ramach królewskiego stypendium naukowego. Pobyt we Francji niedługo przed wybuchem rewolucji miał niewątpliwy wpływ na kształtowanie jego późniejszych poglądów politycznych.

Praca w Polsce

Po pięciu latach powrócił do kraju i w 1774 r. zaczął prace jako instruktor w swojej Alma Mater. Jego kariera wojskowa nie rozwijała się jednak tak, jak tego oczekiwał, a jedną z przyczyn było ustrojowe ograniczenie liczebności wojska w Królestwie Polskim.

Inną z prac podjętych przez Tadeusza było stanowisko guwernera w domu wojewody Józefa Sosnkowskiego. Kościuszko zakochał się w jego córce Ludwice, ale jej ojciec nie wyraził zgody na małżeństwo. Brak perspektywy w rozwoju kariery, a także nieszczęśliwa miłość skłoniły go do emigracji końcem 1775 r.

Walka o niepodległość Stanów Zjednoczonych

Tadeusz dotarł najpierw do Francji, a następnie wyruszył do Ameryki Północnej, gdzie trwały walki o wyzwolenie spod panowania Brytyjczyków. Młody wojskowy dotarł tam w 1776 r., niedługo po ogłoszeniu Deklaracji Niepodległości. Włączył się w walki i w niedługim czasie został mianowany na pułkownika. Wyróżniał się pod względem umiejętności organizacyjnych i fortyfikacyjnych. Miał zasługi w budowie obwarowań Filadelfii, Saratogi czy fortu West Point. Jego wkład w obronę niepodległości nowego państwa został doceniony i mianowano go na stopień generała brygady. Uhonorowano go również nadaniem gruntu oraz znaczną sumą pieniędzy, którą w testamencie postanowił przeznaczyć na wykupienie tylu, ile to możliwe, ciemnoskórych niewolników.

Powrót do Ojczyzny

Kościuszko powrócił do kraju w 1784 r. i osiadł w swoim majątku Siechnowicze. Nie przynosił on jednak zbyt dużych zysków, gdyż jako właściciel chciał wcielać w życie swoje ideały i ograniczył chłopom dni pańszczyzny na swoich polach, zakazał także przemocy w stosunku do nich.

Służbę w polskiej armii umożliwiły mu zmiany, jakie przyniosły postanowienia Sejmu Wielkiego. Zwiększono wówczas liczebność wojska do 100 tysięcy żołnierzy, potrzebni również byli wykwalifikowani oficerowie. Kościuszko, jako doświadczony wojskowy został włączony do wojska w stopniu generała-majora.

W trakcie wojny polsko-rosyjskiej w 1792 r. wykazał się umiejętnościami dowódczymi i łączeniem różnego rodzaju broni w bitwie pod Dubienką. Kiedy jednak część magnatów wraz z królem Poniatowskim włącza się do konfederacji w Targowicy, Kościuszko w ramach protestu podaje się do dymisji. Po przegranej wojnie i kolejnym rozbiorze Rzeczpospolitej udał się na emigrację, przebywając m.in. w Paryżu i Saksonii. Próbował tam bezskutecznie nakłonić Francuzów do podjęcia pomocy w odzyskaniu terenów zajętych przez zaborców.

Powstanie Kościuszkowskie

Tadeusz Kościuszko powrócił do kraju końcem 1793 r. i w warunkach konspiracyjnych kontynuował przygotowania do powstania niepodległościowego.

24 marca 1794 r. na rynku w Krakowie Kościuszko wygłosił „Akt powstania” i został Najwyższym Naczelnikiem Sił Zbrojnych Narodowych. Aby zachęcić chłopów do włączenia się w walki, w Uniwersale Połanieckim uwolnił ich spod władzy panów i częściowo darował obowiązek pańszczyźniany. Utworzono oddziały milicji chłopskiej – kosynierów, którzy walczyli z kosami postawionymi na sztorc.

Insurekcja objęła praktycznie całe ówczesne granice Polski, a oddziały kierowane przez Tadeusza Kościuszko odniosły zwycięstwo nad Rosjanami w bitwie pod Racławicami. Ich przewaga nie trwała jednak długo, gdyż zostali następnie pokonani pod Szczekocinami. Mimo pomyślnego odparcia ataku wroga na Warszawę, ponieśli klęskę w bitwie pod Maciejowicami w październiku 1794 r. Generał został tam kilkukrotnie ranny i wzięty do niewoli. Ostatecznie zryw został stłumiony 16 listopada tego samego roku, a w 1795 r. dokonano trzeciego rozbioru Rzeczpospolitej.

Więzienie

Kościuszko przebywał w niewoli w Petersburgu w twierdzy Pietropawłowskiej do listopada 1796 r. Został uwolniony przez cara Pawła I Romanowa, w zamian za podpisanie deklaracji, że nie będzie w przyszłości występował przeciwko carowi ani jego następcom. Na mocy tej amnestii zostali uwolnieni również inni polscy powstańcy, co prawdopodobnie było przyczyną ugody.

Powtórna emigracja

Po wyjściu na wolność Tadeusz ponownie wyjechał do USA, gdzie przywitany z honorami jako bohater narodowy przebywał do 1798 r. W lipcu tego roku powrócił do Europy i zamieszkał w Paryżu. Również i tam miał status bohatera. Angażował się w działalność emigracyjną, pomagał w zakładaniu Legionów Polskich we Włoszech.

Jednak, gdy do władzy doszedł Napoleon Bonaparte, nie zgodził się dołączyć do niego i wesprzeć działań wojennych swoją osobą. Coraz bardziej też dystansował się od polityki francuskiego rządu oraz polskich emigrantów uważając, że nikt z zewnętrznych mocarzy nie będzie walczył o niepodległość Polski, a ta sprawa powinna być w interesie samych Polaków. Poruszył ten temat w broszurze: Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość? napisanej wraz z J. Pawlikowskim.

Śmierć i upamiętnienie

Ostatnie lata życia spędził w szwajcarskiej Solurze. Zmarł 15 października 1817 r. Jego prochy po roku zostały przeniesione i pochowane w krypcie na Wawelu.

W latach 1820-1823 rodacy upamiętnili postać generała usypując kopiec Kościuszki w Krakowie. Jest patronem wielu instytucji, w całym kraju stoją też liczne pomniki go upamiętniające.

Jest jednym z niewielu Polaków, którzy są znani na całym świecie. Do tej pory w Stanach Zjednoczonych jest wiele pomników ku jego czci, również w Australii najwyższy szczyt kontynentu jest nazwany jego imieniem.