Monteskiusz życiorys

Życiorys i biografia Monteskiusza

Francuski filozof, pisarz i eseista oświeceniowy. Jego poglądy na temat władzy i społeczeństwa stały się podstawą do kształtowania ustrojów demokratycznych współczesnych państw.

Pochodzenie

Tak naprawdę nazywał się Charles Louis de Secondat baron Brède i Montesquieu. Jego dokładana data urodzenia nie jest znana, wiadomo jednak, że został ochrzczony 18 stycznia 1689 r. Pochodził z arystokratycznej rodziny o prawniczych tradycjach – jego dziadek był przewodniczącym sądu najwyższego w parlamencie w Bordeaux.

Jego dzieciństwo nie było wolne od trudnych doświadczeń – jako 7-letni chłopiec stracił matkę.

Edukacja

Jego kształcenie przebiegało podobnie do innych dzieci z wyższych sfer urodzonych w tamtych czasach. Początkowo nauki pobierał w domu, w latach 1700-1705 r. był uczniem oriatoriańskiego kolegium w Juilly k. Paryża. Poznawał tam łacinę, grekę, historię, a także matematykę. W kręgu jego zainteresowań były również nauki przyrodnicze, jednak w późniejszym czasie skupił się na humanistyce.

Przez kolejne trzy lata Monteskiusz studiował prawo w Bordeaux, a po odziedziczeniu od wuja (starszego brata swojego ojca) tytułu barona de Montesquieu będąc już wtedy adwokatem, kształcił się dalej w Paryżu, by móc w późniejszych latach przejąć także urząd przewodniczącego parlamentu.

Kariera prawnicza

W 1713 r. powrócił do rodzinnego zamku w La Brède (który odziedziczył po śmieci ojca) i w następnym roku otrzymał posadę radcy prawnego w parlamencie w Bordeaux. Nie był to jednak koniec prawniczej kariery Monteskiusza. Kilka lat później odziedziczył po wuju tytuł przewodniczącego parlamentu.

W tym samym czasie zaczął pisać i publikować pierwsze rozważania na temat ustroju politycznego w państwie. Praktyczne podejście do tych zagadnień umożliwił mu sprawowany urząd, ale też w dużej mierze ankieta jaką wysyłał w 1719 r. do innych naukowców w Europie na temat ich poglądów odnośnie historii świata.

Popularność

Pierwszą publikacją, która przyniosła mu popularność, były wydane w Amsterdamie w 1721 r. Listy perskie – zbiór wymyślonej korespondencji do najbliższych, w której tytułowi Persowie opisują w satyryczny i humorystyczny sposób sytuację polityczną panującą w ówczesnej Francji. Mimo braku wymienionego nazwiska autora, publikacja stała się bardzo popularna w kręgach inteligenckich, a myśli w niej zawarte stały się podstawą rozwiniętych później poglądów oświeceniowych. Nie wiadomo czemu, w niedługim czasie Listy zostały zakazane przez urząd cenzury.

Rozgłos uzyskany publikacją sprawił, że Monteskiusz coraz częściej przebywał w Paryżu, gdzie obracał się w towarzystwie wyższych sfer, a także na dworze królewskim, gdzie dyskutowano na tematy polityczno-gospodarcze.

Podróże i publikacje

W 1726 r. zachowując prawo do dziedziczenia tytułu sprzedał swoją posadę przewodniczącego parlamentu. Od tej pory większość roku spędzał w stolicy Francji. Dwa lata został członkiem Akademii Francuskiej, niedługo potem wyruszył w podróż po Europie. Odwiedził Austrię, Włochy, Węgry, Niemcy i Wielką Brytanię. Ustrój polityczny tego ostatniego kraju wywarł na filozofie szczególne wrażenie. W porównaniu do monarchii absolutnej panującej we Francji, zmiany jakie zaszły w Anglii (połączenie ze Szkocją, zmiana ustroju na monarchię parlamentarną) były dla Monteskiusza znacznie lepszym rozwiązaniem. W 1730 r. przyjęto go nawet w poczet członków Royal Society.

Po powrocie do ojczyzny osiadł praktycznie na stałe w swoim zamku w La Brède i skupił się nad opracowaniem licznych notatek przywiezionych z podróży. W 1834 r. wydał Uwagi nad przyczynami wielkości i upadku Rzymian, gdzie rozważał zmiany historyczne i ich przyczyny. Doszedł do wniosku, że to decyzje podjęte przez człowieka mają bezpośredni wpływ na wydarzenia i w konsekwencji zmiany zachodzące w świecie. Był to wówczas dość rewolucyjny pogląd, gdyż przed epoką oświecenia uważano, że siłą sprawczą zmian w rzeczywistości jest Opatrzność Boża. Trzeba zaznaczyć, że tą książkę również wydał anonimowo i poza granicami swojej ojczyzny.

Kolejną, jedną z ważniejszych publikacji Monteskiusza, nad którą pracował przez wiele lat, było kilkutomowe O duchu praw wydane w 1748 r. W niej zawarł swoje rozważania na temat powstania państwa i jego istoty, a także organizacji, która zapewni praworządność dla wszystkich obywateli. Również i ta książka została wpisana do Indeksu ksiąg zakazanych, a autora i tezy atakowano również na Sorbonie. Ten stan rzeczy jest o tyle ciekawy, że Monteskiusz nie należał do krytyków kleru i religii.

Poglądy

Jego filozofia i poglądy dotyczące organizacji państwa są stawiane za na równi z klasycznymi poglądami Arystotelesa. Uważał, że prawa ustanawiane przez rządzących powstały po to, aby poskromić dzikość prawa naturalnego (tzw. „duch praw”). Z kolei różnice w nich mają związek z wieloma czynnikami nie zawsze zależnymi od człowieka (np. klimat, wielkość państwa, dotychczasowe obyczaje). Był zwolennikiem jak najmniejszego ograniczania wolności obywateli w myśl zasady, że siła społeczeństwa powinna opierać się na jego cnotach i praworządności.

W swoich publikacjach napisanych na podstawie wieloletniej obserwacji wyróżnił trzy główne typy ustrojów państwowych: despotyzm (gdzie społeczeństwo posłuszne jest z powodu strachu), monarchię (rządy związane są z honorem władcy) oraz republikę (rządy demokratyczne oparte na cnotach i praworządności społeczeństwa). Był ogromnym zwolennikiem ustroju panującego w Wielkiej Brytanii, gdzie władza monarchy została w znacznym stopniu ograniczona na rzecz parlamentu.

Monteskiusz jest również autorem definicji trójpodziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ta ostatnia miała być niezależna od dwóch poprzednich, co z kolei ma być gwarantem praworządności i ograniczenia tendencji do despotyzmu.

Życie prywatne

30 kwietnia 1715 r. ożenił się z Jeanne de Lartigue – zamożną szlachcianką mającą protestanckie korzenie. Mieli trójkę dzieci: syna Jeana-Baptiste i córki Marie oraz Denise.

Ostatnie lata życia spędził w swoim zamku, gdzie opracowywał poprawki do wcześniejszych publikacji z pomocą najmłodszej córki. Sława jaką przyniosły mu opublikowane dzieła wykraczała poza granice Francji, szanowano go zwłaszcza w Wielkiej Brytanii.

Śmierć

Monteskiusz zmarł 10 lutego 1755 r. w wyniku infekcji jakiej nabawił się w trakcie pobytu w Paryżu. Pochowano go dzień później w kaplicy św. Genowefy w kościele Saint-Sulpice w Paryżu.

Wpływ na potomnych

Badacze zgodnie twierdzą, że na filozofii Monteskiusza zbudowane są wszystkie współczesne ustroje państwowe zakładające trójpodział władzy. Jako pisarz i naukowiec złożył też podwaliny pod nowoczesne nauki społeczne i polityczne.