Matti Nykaenen życiorys

Życiorys i biografia Mattiego Nykaenena

Matti Nykaenen to fiński skoczek narciarski, uznawany za najlepszego zawodnika tej dyscypliny w historii. Wielokrotny mistrz olimpijski i mistrz świata w skokach oraz lotach narciarskich.

Pochodzenie

Urodził się  17 lipca 1963 r. w Jyväskylä. Jego matka Vieno była sprzedawczynią, ojciec Hilmeri Ensio pracował jako kierowca. Matti miał dwie siostry – Tuiję i Päivi. Jako młody zawodnik porzucił edukację, by całkowicie poświęcić się skakaniu.

Początki kariery

Swój pierwszy skok oddał w wieku siedmiu lat. Jako jedenastolatek wygrał pierwszy konkurs, skacząc na 8-metrowym obiekcie. Swoje najwcześniejsze zagraniczne występy zaliczył w 1981 r., kiedy trener – Hannu Lepistö włączył go do kadry jadącej na mistrzostwa świata juniorów, gdzie zdobył pierwsze miejsce. Jeszcze w tym samym sezonie zaliczył debiut w Pucharze Świata: 10 stycznia w Harrachovie, gdzie zajął niepunktowane 44 miejsce.

Już na początku kariery Matti dawał o sobie znać jako o obiecującym zawodniku ze szczególnym talentem, ale też upartością i pracowitością. W trakcie dnia treningowego potrafił oddać nawet 60 skoków, co obecnie nie jest praktykowane.

Puchar Świata

Nykaenen zdobył pierwsze punkty pucharowe 6 marca 1981 r. na rodzimej skoczni w Lahti. Zajął wówczas 6 miejsce. Pierwsze podium zdobył dzień później, zajmując drugie miejsce. Na pierwszą wygraną czekał do następnego sezonu, do konkursu w Oberstdorfie rozgrywanego w ramach Turnieju Czterech Skoczni. W trakcie swojej kariery sportowej czterokrotnie zdobywał Kryształową Kulę, co ważniejsze, przez cztery lata z rzędu (lata 1983-1988). Poza nim jedynie Adamowi Małyszowi udało się zdobyć Kryształową Kulę tyle samo razy. W sezonie 1988/89 zajął drugie miejsce w klasyfikacji generalnej. Na swoim koncie posiada 46 zwycięstw w konkursach PŚ, łącznie na podium stawał 76 razy. Przez długi czas pozostawał rekordzistą w tych rankingach, obecnie plasuje się na 2 miejscu wśród triumfatorów konkursów PŚ. Zajmuje też 5 miejsce jeśli chodzi o liczbę zdobytych miejsc w pierwszej trójce. W trakcie swojej kariery startował w 143 konkursach.

Igrzyska Olimpijskie

Swój debiut na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich zaliczył w 1984 r. w Sarajewie. Zdobył tam dwa medale w konkursach indywidualnych: srebro i złoto odpowiednio na normalnej i dużej skoczni. Cztery lata później w Calgary nie dał już rywalom żadnych szans. Zdobył tytuł mistrza olimpijskiego w obydwu konkursach indywidualnych, a także wraz z drużyną na pierwszym w historii Zimowych Igrzysk konkursie drużynowym. Do dzisiaj pozostaje jedynym skoczkiem, który na jednej Olimpiadzie wywalczył trzy złote medale. Po tym wydarzeniu Nykaenen został bohaterem narodowym i celebrytą.

Mistrzostwa świata

Mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym, do których zaliczane były skoki narciarskie to kolejna impreza, na której Matti zdobywał wielokrotnie medale. Złoto zdobywał pięć razy – raz indywidualnie (Oslo 1982 r.) i 4 wraz z drużyną (1894, 1985, 1987 i 1989 r.). Wicemistrzostwo zdobył raz, w konkursie indywidualnym na dużej skoczni w Oberstdorfie w 1987 r. Brązowy medal otrzymał dwukrotnie w konkursach indywidualnych (Seefeld, 1985 r. oraz Lahti w 1989 r.), a także wraz z drużyną w 1982 r. w Oslo.

Mistrzostwa w lotach

Matti Nykaenen również w lotach zdobywał medale w imprezach rangi mistrzowskiej. Na najwyższym stopniu podium stanął w 1985 r. w Planicy, srebro zdobył w 1990 r. w Vikersund. Brąz zdobywał trzykrotnie – w Harrachovie, Bad Mitterndorf oraz w Obersdorfie.

Do Fina należało również pięć rekordów świata w długości skoku narciarskiego.

Turniej Czterech Skoczni

Nie tylko Puchar Świata oraz Igrzyska Olimpijskie były imprezami gdzie dominował Matti Nykaenen. Bezkonkurencyjny był również w licznych turniejach. Dwukrotnie wygrał Turniej Czterech Skoczni – w sezonie 1982/83 oraz 1987/88. Dwa razy stawał również na drugim miejscu oraz raz na trzecim. W 1988 r. wygrał również Turniej Szwajcarski (dwa lata wcześniej zajął w nim drugie miejsce). W 1986 r. triumfował także w Turnieju Czeskim.

Sportowa emerytura

Zakończył karierę sportową w 1991 r.  Miał wtedy jedynie 27 lat, co nawet wówczas było młodym wiekiem. Jedną z przyczyn była kontuzja pleców, z którą zmagał się sportowiec. Były to również czasy kiedy w dyscyplinie zaczęto skakać w stylu V, na który Matti nie potrafił się przestawić.

Po zakończeniu kariery sportowej parał się różnymi zajęciami. Zajął się na krótko polityką zasiadając w radzie miasta Uurainen. Niedługo po zakończeniu kariery sportowej został piosenkarzem. Wydał trzy albumy (ostatni w 2006 r.). Pierwszy z nich sprzedał się w 25 tysiącach egzemplarzy, uzyskując status złotej płyty. Nykaenen jeździł i koncertował po całym kraju, praktycznie do końca swojego życia. Ostatni raz wystąpił kilka dni przed swoją śmiercią, 1 lutego 2019 r. w jednej z restauracji w Helsinkach.

Oprócz kariery muzycznej próbował swoich sił w biznesie zakładając markę produkującą cydr.

W Finlandii cieszył się ogromną popularnością, a status gwiazdy sprawiał, że wybaczano mu wiele zachowań. Występował w programach telewizyjnych o charakterze reality show. Gdy miał problemy finansowe (m.in. pod koniec lat dziewięćdziesiątych) podejmował różne prace – kelnera, śpiewaka w barze karaoke, czy nawet striptizera.

Nie zerwał też całkowicie kontaktu ze skokami narciarskimi – występował w mistrzostwach świata w skokach narciarskich dla weteranów. W 2006 zajął 5 i 1 miejsce odpowiednio na obiektach K-50 i K-38. Przez pewien czas trenował również innego fińskiego skoczka – Harriego Olliego.

Uzależnienie

Genialny sportowiec poza skocznią miał jednak szereg problemów osobistych. Uzależnienie od alkoholu sprawiło, że stracił majątek zdobyty w trakcie kariery. Problem ten pojawił się w jego życiu na progu kariery, sportowiec nadużywał alkoholu już od lat nastoletnich. Brał specjalne leki mające pomóc z uzależnieniem, nie były one jednak wystarczająco skuteczne – Matti wszczynał awantury, był agresywny w stosunku do trenera, najbliższych.

Nykaenen miał również kłopoty z prawem, co było związane z alkoholizmem. Kilkukrotnie atakował nożem zarówno obcych jak i najbliższych (m.in. jedną ze swoich żon). W efekcie spędził w więzieniu łącznie kilka lat.

Jego przyjaciele wspominali, że ogromnym problemem było dla niego zrozumienie powagi choroby alkoholowej. Mimo licznych odwyków i prób leczenia powracał do nałogu.

Życie prywatne

Nykaenen miał burzliwe życie prywatne. Był kilkukrotnie żonaty, ponadto ze związku z Tarją Jokinen miał swoją najstarszą córkę Anniinę. Był mężem Tiiny Hassinen w latach 1986-88, z którą miał syna Samiego. W 1989 r. ożenił się z Pią Hynninen, z którą również rozwiódł się po dwóch latach. Z tego związku urodziła się jego druga córka – Eveliina. Trzecią żoną Mattiego została w 1996 r. Sari Paanala, po której zawodnik przejął nazwisko. Rozwiódł się ponownie po dwóch latach.

Najdłużej związany był ze swoją czwartą żoną – Mervi Tapolą. Byli małżeństwem od 2001-2003 i ponownie od 2004 do 2010. Była to jednak trudna relacja z powodu agresywnych zachowań Mattiego. Kilkukrotnie atakował żonę nożem, stosował przemoc, próbował nawet udusić ją paskiem od szlafroka. Po tym wydarzeniu trafił na kilkanaście miesięcy do więzienia.

Po wyjściu na wolność był związany przez pewien czas z Susanną Ruotsalainen, fińską celebrytką. Rozstali się w 2012 r. W 2014 r. ożenił się piąty raz, z Pią Talonpoiką, z którą pozostał w związku już do swojej śmierci.

Jak sam wspominał, miał trudne relacje z dziećmi. Spowodowało to brak kontaktu z wnukami, czego bardzo żałował.

Choroba i śmierć

Wyniszczenie organizmu używkami negatywnie odbiło się na zdrowiu Nykaenena. W 2018 r. zdiagnozowano u niego cukrzycę, cierpiał również na przewlekłe zapalenie trzustki. Nie stosował jednak zalecanej diety. Pod koniec życia cierpiał również na nudności i zawroty głowy. Zmarł nagle 4 lutego 2019 r. w swoim domu w Lappeenrancie, mając zaledwie 55 lat. Jego pogrzeb miał prywatny charakter, został pochowany w rodzinnym grobowcu w Jyväskylä.

Upamiętnienie i odznaczenia

Został dwukrotnie mianowany sportowcem roku w Finlandii. W 2013 odznaczono go za całokształt kariery sportowej.

Jest bohaterem kilku filmów i wielu książek biograficznych.

Jego imieniem została nazwana skocznia Laajavuori w Jyväskyli, rodzinnym mieście sportowca.