Józef Tischner życiorys

Życiorys i biografia Józefa Tischnera

Polski ksiądz rzymskokatolicki, filozof i naukowiec. Profesor Papieskiej Akademii Teologicznej, autor licznych książek z dziedziny filozofii.

Pochodzenie, dzieciństwo

Józef Stanisław Tischner urodził się 12 marca 1931 r. w Starym Sączu (obecnie województwo małopolskie) jako najstarszy z trójki synów Józefa i Weroniki Tischnerów. Rodzice byli związani z edukacją – matka była nauczycielką, a ojciec kierownikiem szkoły. Z powodu tej funkcji gdy mały Józek miał kilka lat wraz z rodziną przeniósł się do miejscowości Łopuszna na Podhalu. W trakcie wojny mieszkali w rodzinnych stronach, ale do Łopusznej powrócili po skończonych działaniach wojennych. Z racji zajmowanego przez ojca stanowiska, mieszkali w budynku szkoły, dlatego też w dzieciństwie chłopiec często podpisywał się jako „Józek Szkolny”.

Jego dwaj młodsi bracia – Marian i Kazimierz poszli w całkowicie przeciwnym kierunku pod względem zawodowym. Pierwszy z nich został profesorem weterynarii, drugi – zootechnikiem.

Edukacja

Był absolwentem gimnazjum im Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu, a po skończeniu szkoły chciał wstąpić do seminarium duchownego w Krakowie. Ojciec Tischnera nie wyraził na to początkowo zgody twierdząc, że jest jeszcze za młody na podjęcie tak odpowiedzialnej decyzji. Dlatego też rozpoczął prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak po roku zrezygnował i w 1950 r. zmienił studia na teologię. Jeszcze w trakcie pobytu w seminarium poznał na jednym z przedmiotów ks. dr Karola Wojtyłę – późniejszego papieża, który był wówczas wykładowcą na Wydziale Teologicznym.

Józef Tischner został wyświęcony na księdza przez biskupa Franciszka Jopa. Poza obowiązkami wikariusza na parafiach w Chrzanowie i Krakowie, w latach 1955-57 zaczął kolejne studia, tym razem na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii w Warszawie. Kontynuował je w potem na Wydziale Historyczno-Filozoficznym UJ. W 1963 r. obronił doktorat jako podopieczny profesora Romana Ingardena.

Kariera naukowa

Swoją karierę nauczyciela akademickiego zaczął jeszcze w tym samym roku. Wykładał filozofię w Wyższym Seminarium Duchownym, następnie na Papieskim Wydziale Teologicznym. W 1974 r. uzyskał habilitację na Akademii Teologii Katolickiej.

Od 1980 r. prowadził także wykłady z filozofii w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie oraz na Wydziale Filozofii UJ. Cieszył się ogromną popularnością, a jego wykłady przyciągały w latach 80 i 90 tłumy słuchaczy.

W latach 80. kilkukrotnie pełnił również funkcję dziekana na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej, a w 1985 r. otrzymał nominację profesorską. Chciano także, aby został rektorem uczelni, ale jak sam stwierdził wolał sprawy dydaktyczne od administracyjnych.

Działalność naukowa ks. Tischnera nie ograniczała się jedynie do Polski. W 1981 r. wraz K. Michalskim i H. Gadamerem założył w Wiedniu Instytut Nauk o Człowieku, mający za zadanie jednoczenie naukowców i intelektualistów europejskich i budowanie jedności na Starym Kontynencie.

Solidarność

Mocno wspierał „Solidarność” od samego początku. Jego homilia wygłoszona w październiku 1980 r. w katedrze wawelskiej wywarła ogromny wpływ na późniejsze kształtowanie się tzw. etosu i tzw. etyki solidarności. Słowa „solidarność to jeden drugiego ciężary noście, najgłębsza solidarność jest solidarnością sumień”, a także późniejsze publikacje były uważane za najlepsze opisanie etosu organizacji. Jego kazanie wygłoszone w trakcie I Zjazdu Solidarności zostało włączone do puli oficjalnych dokumentów związkowych.

Związek z Podhalem

Z racji swojego pochodzenia i emocjonalnego związku z Podhalem w 1980 r. mianowano go na kapelana Związku Podhalan. Ks. profesor podchodził do tej funkcji bardzo poważnie i starał się przede wszystkim o odrodzenie kultury góralskiej. Znany ze swojego poczucia humoru napisał także Historię filozofii po góralsku, gdzie za pomocą gwary wyjaśnia podstawowe pojęcia filozoficzne.

Jako kapelan wspierał Górali również w praktyczny sposób – dzięki swoim kontaktom pomógł mieszkańcom Podhala w edukacji w Austrii, a także w otrzymaniu pomocy przy zakupie sprzętu rolniczego.

Publicysta i duszpasterz

Ksiądz Tischner był człowiekiem zaangażowanym w wiele projektów. W połowie lat 60 zaczął współpracę z czasopismami „Znak” i „Tygodnik Powszechny”. Związany był również ze środowiskiem studenckim, prowadził słynne msze dla dzieci, a w trakcie kazań prowadził z nimi rozmowy, co było wówczas ogromną nowością. Współpracował także z artystami, naukowcami i lekarzami (zwłaszcza psychiatrami).

W latach 90. zaczął występować częściej w radiu i telewizji, gdzie polemizując ze swoimi rozmówcami przybliżał odbiorcom filozofię w przystępny sposób.

Poglądy filozoficzne

W swoich poglądach filozoficznych wychodził od fenomenologii polemizując z autorytetami filozoficznymi w tej dziedzinie. Rozwinął ideę „myślenia według wartości”, która została później przekształcona w nurt etyki na nich opartej, a przeciwieństwie do norm czy przykazań będących dotychczas podwalinami tej części nauki.

Jako jeden z popularniejszych polskich filozofów drugiej połowy XX wieku krytykował założenia marskizmu z perspektywy filozofii chrześcijańskiej w książce Filozofia chrześcijańska w dialogu z marksizmem. W oczach części środowiska katolickiego był postacią kontrowersyjną m.in. przez swoje poglądy na temat tomizmu – wiodącego nurtu w filozofii chrześcijańskiej. W swoim eseju Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego uznał, że poglądy te nie powinny być jedynym słusznym nurtem w nauce Kościoła, z powodu ich małego przełożenia na obecną rzeczywistość (wielopoziomowa abstrakcja, brak odpowiedzi na dylematy współczesnych katolików i ateistów).

Wypowiadał się również na tematy związane z ładem społecznym, wolnością i demokracją. W centrum swoich zainteresowań stawiał zawsze człowieka i konieczność dialogu ze wszystkimi niezależnie od ich światopoglądu czy wyznawanej religii.

Do najważniejszych dzieł ks. Tischnera należą m.in.: Świat ludzkiej nadziei, Etyka wartości i nadziei, Filozofia dramatu, Spór o istnienie człowieka.

Śmierć

Pod koniec lat 90. zachorował na raka krtani. Chociaż choroba stopniowo uniemożliwiała mu wykładanie i pracę duszpasterską, to niemal do końca życia pozostał aktywny zawodowo. Brał komputer do szpitala by móc pisać nawet w trakcie leczenia.

Ksiądz Józef Tischner zmarł 28 czerwca 2000 r. mając 69 lat. Został pochowany w Łopusznej, swojej rodzinnej miejscowości.

Upamiętnienie

W uznaniu zasług i wkładu do polskiej nauki został odznaczony Orderem Orła Białego.

Mianowano go też doktorem honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Jest patronem licznych szkół w całej Polsce.

Trzy lata po jego śmierci w Krakowie powstała fundacja „Instytut Myśli Józefa Tischnera”, której celem jest upamiętnienie i rozpowszechnianie dorobku naukowego filozofa.