Henryk Arctowski życiorys

Życiorys i biografia Henryka Arctowskiego

Henryk Arctowski to polski naukowiec, geolog i polarnik, podróżnik. Urodził się 15 lipca 1871 r. w Warszawie.

Początki i edukacja

Henryk Bronisław Arctowski pochodził z rodu Artztów, przybyłego do Polski z Wirtembergii w XVII wieku. Początkowo nosił swoje nazwisko rodowe, jednak zmienił je po studiach, by podkreślić polskie korzenie i tożsamość. Pierwsze kroki w edukacji stawiał w gimnazjum w Inowrocławiu, lecz po trzech latach, ze względu na szykany ze strony niemieckiego zaborcy, wyjechał do Belgii, gdzie skończył szkołę średnią. W belgijskim mieście Liège rozpoczął studia z zakresu nauk ścisłych – fizyki i matematyki. W 1889 r., przeniósł się do Paryża, by na Sorbonie poszerzać wiedzę z geologii i chemii. Tam też poznał innego wybitnego polskiego naukowca – Marię Skłodowską-Curie. Po zakończeniu studiów powrócił do Liège. Podjął pracę naukową i pisał liczne publikacje na temat właściwości skał magmowych.

Pierwsza wyprawa Arctowskiego

W 1895 r. Henryk poznał belgijskiego podróżnika, Adriena de Gerlache de Gomery'ego, przygotowującego się wówczas do wyprawy antarktycznej na okręcie Belgica. Arctowski dołączył do niego i sam także zajął się przygotowaniami. Zajmował się nie tylko logistyką wyprawy czy rekrutowaniem załogi (do której dołączył kolejny Polak, Antoni Dobrowolski), ale też pogłębiał swoją wiedzę z meteorologii, glacjologii, oceanografii czy geologii. Wyprawa wyruszyła w 1897 r. i trwała dwa lata. W trakcie rejsu Henryk wraz z Dobrowolskim prowadzili obserwacje meteorologiczne Antarktydy i jej budowy geologicznej, a także zajęli się badaniami z zakresu oceanografii i glacjologii. Belgica była też pierwszym statkiem, który zimował w warunkach polarnych, co pozwoliło na zebranie dużej ilości danych.

Praca naukowa i inne wyprawy

Po powrocie do Belgii Arctowski podjął pracę w Belgijskim Królewskim Obserwatorium w Uccle, gdzie piastował stanowisko kierownika zakładu meteorologii. Opracowywał również dane przywiezione z wyprawy. Swoje wnioski opisał później w zbiorowej publikacji nt. ekspedycji. Wysunął wnioski, że klimat Antarktydy jest chłodniejszy niż pierwotnie sądzono, zauważył także geologiczne analogie między południowymi Andami a górami znajdującymi się na biegunie południowym oraz opisał teorię falowego przemieszczania się cyklonów i ich różnic w zależności od półkuli, na której się znajdują.

W 1909 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostawał przez następne 8 lat, będąc dyrektorem działu przyrodniczego w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej. W dalszym ciągu prowadził badania z zakresu klimatologii. W międzyczasie (1910 r.) Henryk Arctowski wziął udział w kolejnej wyprawie, tym razem na Spitsbergen i Lofoty. Planował również drugą wyprawę na Antarktydę, jednak nie doszła ona do skutku.

Powrót do ojczyzny

W trakcie I wojny światowej współpracował z Komisją do Spraw Polski, a w 1918 r. przedstawił raport, dotyczący zagadnień społecznych, demograficznych oraz złóż i bogactw naturalnych Polski. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości objął katedrę Geofizyki i Meteorologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Odrzucił tym samym propozycję Ignacego Paderewskiego dotyczącą przyjęcia stanowiska ministra w nowo tworzonym rządzie. W 1935 r. został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W sierpniu 1939 r. wyjechał do USA na kongres naukowy i tam też dotarły do niego wieści o wybuchu wojny, co uniemożliwiło mu powrót do Polski.

Życie po II wojnie światowej

Arctowski wraz z żoną w 1940 r. otrzymali obywatelstwo amerykańskie. W dalszym ciągu czuł się Polakiem, co udowodnił przekazując wszystkie swoje oszczędności na wsparcie Funduszu Obrony Narodowej. Do końca życia pozostał w USA, gdzie przyjął pracę w Smithsonian Institution w Waszyngtonie. Do emerytury zajmował się badaniem promieniowania słonecznego i jego wpływu na zmiany pogody.

Życie prywatne i śmierć

W 1900 r. Henryk ożenił się z amerykańską śpiewaczką Arian Jane Addy, która towarzyszyła mu w wielu podróżach. Jeszcze w trakcie I wojny światowej, gdy Arctowski angażował się w działania niepodległościowe, Jane wspomagała polskich uchodźców przeznaczając na ten cel gaże ze swoich koncertów.

Henryk Arctowski zmarł 21 lutego 1958 r w Waszyngtonie, zaś jego żona kilka miesięcy później. Zgodnie z ich wolą prochy zostały sprowadzone do kraju i pochowane na warszawskich Powązkach.