Zofia Holszańska życiorys

Życiorys i biografia Zofii Holszańskiej

Zofia Holszańska (Sonka) przyszła na świat ok. 1405 r., zmarła 21 września 1461 r. w Krakowie. Była królową Polski i księżniczką litewską. Żona Władysława II Jagiełły. 

Pochodzenie

Należała do rodu Holszańskich (litewska rodzina). Jej ojcem był kniaź Andrzej Holszański. Z kolei matka Aleksandra była duńską księżniczką. Sonka miał dwie siostry: Wasylisę i Marię.

Po śmierci ojca, matka wraz z córkami wyjechała do księstwa druckiego, gdzie zamieszkały u Semena (wuj Sonki). 

Małżeństwo z polskim królem

Para poznała się na przełomie 1420 i 1421 r., kiedy polski władca przyjechał do Drucka. Początkowo Władysław rozważał małżeństwo z Wasylisą, ostatecznie jednak zwrócił się ku Sonce. Władysław był od niej starszy kilkadziesiąt lat (od 43 do 54 lat). Małżeństwo zainicjował i wspierał wuj Sonki oraz inny jej krewny Witold (spokrewniony również z Władysławem). Ostatecznie Wsylisę wydano za księcia na Bielsku Iwana (bratanek Jagiełły). 

Przed wstąpieniem w związek małżeński Sonka zmieniła wiarę z prawosławia na katolicyzm. Wtedy też zmieniła imię na Zofia. Została ochrzczona w Nowogródku. 

Zofia została czwartą żoną Władysława Jagiełły w lutym 1422 r. w Nowogródku. Ceremonii przewodniczył biskup żmudzki Maciej. Para zamieszkała na Wawelu. W dniu ślubu Zofia miała 17 lat. 

Władysław pokładał nadzieję, że młoda żona da mu syna. W przeciwnym razie po jego śmierci korona miała trafić w ręce Jadwigi (córka z małżeństwa z Anną Cylejską). Zofia często przebywała na zamku sama, ponieważ Władysław często wyjeżdżał aby koordynować sprawy państwowe. Z czasem jej pozycja na dworze rosła. Zdarzało się, że w związku z wyjazdem męża pełniła funkcję reprezentacyjne. Przykładowo w 1423 r. gościła na Wawelu króla Eryka Pomorskiego. 

Została koronowana dopiero 5 marca 1424 r. Kilka dni później otrzymała od małżonka ziemie (Zagość, Bogucice) oraz pieniężne wiano. 

Najstarszy syn Zofii i Władysława przyszedł na świat w nocy z 30 na 31 października 1424 r. Nadano mu imię Władysław (Warneńczyk). Miał on w przyszłości objąć tron po ojcu. 

30 listopada 1427 r. na świat przyszedł Kazimierz IV Jagiellończyk (trzeci syn). Ich drugi syn, również Kazimierz, zmarł jako dziecko. 

W 1427 r. Zofia została oskarżona o zdradę małżeńską, której miała się dopuścić m.in. z Janem Hińczą z Rogowa. Ostatecznie wymieniono siedmiu mężczyzn, którzy mieli być kochankami królowej. Kobieta stanęła przed sądem. O jej winie decydowali mi.in: Witold, Jan Tarnowski, Mikołaj Kurozwęcki, Zbigniew Oleśnicki. Królowa była również oskarżana o otrucie córki Władysława Jadwigi, która zmarła 8 grudnia 1431 r. 

W tym czasie pojawiły się również głosy, kwestionujące ojcostwo Władysława Jagiełły. Szybko jednak o tym zapomniano. 

Po śmierci Jagiełły

Kiedy 1 czerwca 1434 r. zmarł Władysław Jagiełło, tron objął jego syn Władysław Warneńczyk (25 lipca 1943 r.). Miał on wtedy zaledwie 10 lat. Zgodnie z wolną szlachty powołano do życia radę regencyjną, aby ta w imieniu króla sprawowała władzę. Mimo że regencji nie powierzono Zofii, ta zachowała wpływy. 

Po kilku latach, bo w 1440 r. Władysław objął również tron węgierski, a młodszy Kazimierz zaczął zarządzać Wielkim Księstwem Litewskim. 

W 1444 r. w bitwie pod Warną zmarł najstarszy syn Zofii, król Polski. Dzięki jej staraniom tron po nim miał objąć Kazimierz. Ten jednak niechętnie przyjął na siebie ciężar zarządzania ziemiami polskimi. Zofia próbowała wpłynąć na decyzję syna, pojechała nawet do Grodna, by tam spotkać się z nim i nakłonić do objęcia tronu po zmarłym bracie. Dopiero jesienią 1446 r. Kazimierz uległ błaganiom matki. Został koronowany 25 czerwca 1447 r. 

Matka wspierała go w rządzeniu, wspólnie odbyli wiele podróży. Z czasem Zofia przeniosła się do Sanoka i tam sprawowała rządy. 

Zasługi dla polskiej kultury

Z inicjatywy Zofii Holszańskiej powstało pierwsze tłumaczenie Biblii na język polski (1453 r.). Obecnie księgę tę nazywa się również Biblią królowej Zofii. Tłumaczenia z języka czeskiego dokonał Andrzej z Jaszowic. 

Zofia była związana z Akademią Krakowską, którą chętnie wspierała. Finansowo wspierała również liczne świątynie. Zdecydowała się na ufundowanie kaplicy Świętej Trójcy w katedrze wawelskiej. 

Dodatkowe informacje

Fakty z życia Zofii Holszańskiej zapisano w Kronice Bychowca z XVI w. 

Zofia Holsztyńska najprawdopodobniej nie umiała ani czytać, ani pisać. Możliwe, że dopiero w Polsce zaczęła naukę, gdyż zachował się dokument zawierający jej podpis.  

Śmierć

Zmarła 21 września 1461 r. najprawdopodobniej w związku z powikłaniami po febrze. Miała udar mózgu. Z zapisków Jana Długosza wynika jednak, że zachorowała z powodu przejedzenia się melonami.

Została pochowana 28 września 1461 r. w kaplicy Świętej Trójcy w katedrze wawelskiej.