Stefan Czarniecki życiorys

Życiorys i biografia Stefana Czarnieckiego

Dowódca wojskowy, uczestnik powstania Chmielnickiego oraz walk podczas potopu szwedzkiego. Jego postać pojawia się w trzeciej zwrotce Mazurka Dąbrowskiego.

Powstanie Chmielnickiego

Stefan Czarniecki w historii potomnych zapisał się walką z Bohdanem Chmielnickim, podczas zorganizowanego przez niego powstania. W 1648 roku, po bitwie nad Żółtymi Wodami dostał się do niewoli. Rok później został z niej wykupiony. Dzięki poparciu hetmana Mikołaja Potockiego rozpoczął karierę wojskową. Doradzał królowi Janowi II Kazimierzowi. Czarniecki zasłynął podczas bitwy pod Beresteczkiem, podczas której jednak, przez zbyt śmiałe szarże jego wojsk, doszło do kryzysu na skrzydle flanki, który zażegnał król Jan Kazimierz. W 1652 roku po bitwie pod Batohem, cudem uniknął śmierci podczas ludobójstwa na 5 tysiącach żołnierzy polskich.

W październiku tego samego roku został kasztelanem kijowskim, a dwa lata później został dowódcą części armii koronnej. Podczas powstania wraz ze swoimi oddziałami zajął Niemirów, Bałabankę, Pohrebyszcze i Borszczykówkę. Czarniecki słynął z ryzykownych decyzji podejmowanych podczas walki, które przynosiły złe skutki dla wojsk.

Potop szwedzki i wojna polsko-rosyjska

Stefan Czarniecki po rozpoczęciu potopu szwedzkiego w 1655 roku, został skierowany do obrony Krakowa. Skapitulował i zachował wierność królowi, który zbiegł do Głogówka. Czarniecki podążył za nim i został mianowany regimentarzem (zastępca hetmana, dowódca wojsk). Czarniecki wraz ze swoim wojskiem rozpoczął wojnę partyzancką (zwaną również szarpaną). Zasłynął zatrzymaniem pochodu wojsk szwedzkich w Jarosławiu, gdzie rozbił wojsko maszerujące na Przemyśl. Oddziały Czarnieckiego skutecznie odcinały wojska szwedzkie od zaopatrzenia oraz posiłków. Kolejną istotną walką w historii Czarnieckiego, była bitwa pod Kozienicami i Warką, która co prawda była zwycięska, ale jednocześnie wojska króla Szwecji Gustawa, zdołały uciec spod Sandomierza.

Również podczas wojny polsko-rosyjskiej, Czarniecki wraz ze swoim wojskiem skutecznie prowadził wojnę szarpaną. Brał udział w kampanii litewskiej przeciwko Rosji oraz w kampanii ukraińskiej. Jednocześnie, zdołał wygrywać w dużych, otwartych bitwach, jak np. w 1660 roku w bitwie pod Połonką oraz nad Basią. W kolejnych latach stopniowo tracił jednak swój autorytet w wojsku. W latach 1663-1664 uczestniczył jeszcze w kampanii zadnieprzańskiej oraz tłumieniu powstania kozackiego na Prawobrzeżnej Ukrainie. Koniec końców Czarnieckiemu nie udało się stłamsić powstania. Na początku 1655 roku Czarniecki otrzymał od Jana Sobieskiego buławę hetmańską.

Stefan Czarniecki zmarł 16 lutego 1660 roku, w wyniku ran odniesionych podczas tłumienia powstania w Stawiszczu.

Recepcja i upamiętnienie

Czarniecki położył podwaliny pod magnacki status swego rodu. Nie miał jednak syna, a nadzieje pokładane przez niego w bratanku Stefanie Stanisławie okazały się płonne.
W rezultacie Czarnieccy nie przebili się na stałe do elity władzy. Stefan Czarniecki osiągnął jednak swój cel, jakim była buława, choć otrzymał ją miesiąc przed śmiercią i dopiero po 47 latach służby. Swoją postawą w okresie najazdu szwedzkiego z pewnością zasłużył na sławę i przeszedł do historii jako jedna z najwybitniejszych postaci XVII wieku, co zauważyli już ówcześni. W historiografii bywa jednak opisywany jako postać kontrowersyjna.

Nazwiskiem Czarnieckiego zostało nazwanych wiele instytucji, ulic oraz budynków w Polsce. Jego pomniki znajdują się m.in. w Poznaniu, Warce, czy Tykocinie. Do jego postaci nawiązuje trzecia zwrotka tekstu Mazurka Dąbrowskiego.