Krystyna Skarbek życiorys

Życiorys i biografia Krystyny Skarbek

Krystyna Skarbek (Christine Granville), a własc. Maria Krystyna Skarbek-Giżycka to polska agentka brytyjskiej tajnej służby Kierownictwa Operacji Specjalnych.

Pochodzenie, młodość

Krystyna urodziła się 1 maja 1908 r. w Warszawie. Pochodziła z mieszanej polsko-żydowskiej rodziny: jej matka Stefania Goldfeder była Żydówką pochodzącą z bogatej rodziny, ojciec Jerzy był polskim ziemianinem i arystokratą. Rodzina mieszkała w Trzepnicy, skąd po śmierci ojca w 1930 r. przeniosła się do Warszawy.

Uczyła się w szkołach prowadzonych przez katolickie siostry zakonne, m.in. w Pobiedziskach pod Poznaniem.

Jak na swoje czasy była niesamowitą osobą. Kochała przygody i adrenalinę, a przez całe życie była bardzo aktywną osobą, uprawiała różne dyscypliny sportu (m.in. narciarstwo, jeździectwo). Równocześnie potrafiła całkowicie zaangażować się w sprawę w którą wierzyła i nigdy nie ukrywała swoich patriotycznych poglądów. Przed wojną, w 1930 r. brała także udział w konkursie piękności Miss Polonia. Otrzymała tam nagrodę „Gwiazda piękności”.

Praca przed wojną

Przed wojną pracowała najpierw w warszawskiej fabryce Fiata, z której musiała zrezygnować z powodu choroby płuc, jakiej nabawiła się w zakładzie. Później pracowała również jako dziennikarka. W 1939 r. wyjechała do Kenii wraz z mężem, który podejmował tam pracę jako dyplomata. W Afryce dowiedzieli się o wybuchu wojny, co skłoniło ich do powrotu do Europy. Krystyna jak najszybciej chciała przedostać się do kraju, aby włączyć się w walkę, nie zdążyła jednak przed końcem kampanii wrześniowej. Dopłynęła do Francji, a stamtąd samodzielnie (przebywała już wówczas w separacji z Giżyckim) do Wielkiej Brytanii.

Werbunek

O werbunku Skarbek krąży wiele przekazów, z których wynika, że do pracy w wywiadzie brytyjskim zgłosiła się na ochotniczkę. Zgłosiła się do SOE – Kierownictwa Operacji Specjalnych, mających za zadanie dywersję na tyłach wojsk niemieckich. Zrobiła dobre wrażenie na przełożonych swoimi umiejętnościami, kontaktami i determinacją. Przyjęła nową tożsamość – Christine Granville, za nowy rok urodzenia podając 1915 r. Po przeszkoleniu została przerzucona do stolicy Węgier.

Działalność szpiegowska

W Budapeszcie Krystyna pracowała pod przykrywką dziennikarki piszącej dla brytyjskiego czasopisma. Równocześnie kilkukrotnie potajemnie przedostawała się na teren okupowanej Polski – jako kurierka tatrzańska, w trakcie jednej z tych wypraw przeniosła do kraju radiostację dla jednej z organizacji podziemnych. W swojej działalności na Węgrzech zajmowała się uwalnianiem z obozów internowanych Polaków, aby mogli później uczestniczyć w działaniach wojennych na zachodzie.

Zdobywała również informacje wywiadowcze, m.in. na temat rozmieszczenia wojsk niemieckich na granicy z ZSRR. Dzięki jej meldunkom, Brytyjczycy z wyprzedzeniem dowiedzieli się o planach Hitlera dotyczących ataku na Związek Radziecki.

W 1940 r. udało się jej odwiedzić w Warszawie matkę. Krystyna próbowała bezskutecznie nakłonić ją do opuszczenia kraju, ze względu na narodowość Stefanii. Nie wyjechała ona z córką i dwa lata później zginęła aresztowana przez Niemców.

Wraz z Andrzejem Kowerskim pracowali również na Bałkanach i Bliskim Wschodzie. W trakcie podróży samochodem do Kairu zdobywali informacje wywiadowcze przekazywane później do Wielkie Brytanii. W kolejnych latach Skarbek pracowała w Algierii i Egipcie, niejako odstawiona na boczny tor. Nie próżnowała jednak w tym czasie. Przechodziła szkolenia, kurs spadochronowy, utrzymywała kontakty towarzyskie i zawodowe.

Krystyna „wróciła do gry” w lipcu 1944 r., gdy została zrzucona spadochronem na teren okupowanej Francji. Jako Pauline Armand miała za zadanie wzmacniać i obsadzać doświadczonymi agentami siatkę francuskiego ruchu oporu. Były to zadania przygotowawcze do ataku aliantów w Normandii. Wykazała się  też ogromną odwagą i brawurą, gdy po aresztowaniu przez  Niemców trzech brytyjskich szpiegów, postanowiła ich wyciągnąć. Podała się za żonę jednego z niemieckich żołnierzy i krewną brytyjskiego marszałka Montgomery’ego. Przekupiła Gestapowców i złożyła obietnicę bezpieczeństwa w razie działań alianckich. Podstęp się udał, brytyjscy agenci zostali wypuszczeni z niewoli i bezpiecznie dotarli do Wielkiej Brytanii.

Skarbek na wieść o powstaniu warszawskim bardzo chciała wrócić do Polski, aby włączyć się w walkę, jednak długo zwlekano z pozwoleniem jej na wyjazd. Ostatecznie gdy przyszła zgoda, było już za późno, co dla Krystyny było ogromnym zawodem. Ostatnie miesiące wojny spędziła ponownie w Egipcie.

Życie po wojnie

Skarbek została zdemobilizowana w kwietniu 1945 r. podczas pobytu w Kairze. Odsunięcie od służby było dla przyzwyczajonej do adrenaliny agentki dużym ciosem. Mimo niewątpliwych zasług dla Wielkiej Brytanii otrzymała jedynie 100 funtów odprawy i brytyjskie obywatelstwo.

Po wojnie podejmowała się różnych zajęć. Była pokojówką hotelową, telefonistką, sprzedawczynią w domu towarowym Harrods. W końcu została stewardessą na statku wycieczkowym, gdzie poznała swojego późniejszego mordercę.

Życie prywatne

Krystyna była piękną kobietą, zwracającą na siebie uwagę, z tego też powodu jej życie osobiste było dość burzliwe. Dwukrotnie wychodziła za mąż – pierwszy raz w 1933 r. za Gustawa Gettlicha, przemysłowca z Pabianic. Związek nie przetrwał długo, bo rozwiedli się już po 6 miesiącach. Za drugim razem została żoną Jerzego Giżyckiego w listopadzie 1938 r. Był on powieściopisarzem i podróżnikiem, a w 1939 r. także dyplomatą (chociaż wg niektórych źródeł było to tylko oficjalne stanowisko, gdyż w rzeczywistości był szpiegiem). Ten związek również nie przetrwał, ponieważ po 7 latach separacji w czasie wojny, rozwiedli się 1 sierpnia 1946 r. w polskim konsulacie w Berlinie.

Ze względu na swoją urodę i osobowość, a także działalność szpiegowską uważano, że miała ogromną liczbę kochanków, jednak w rzeczywistości mogło być ich tylko kilku. Związana była przez pewien czas ze swoim partnerem wywiadowczym – Andrzejem Kowerskim.

Śmierć

Krystyna zginęła 15 czerwca 1952 r. w Londynie, zamordowana przez Dennisa Muldowneya. Był on jej niedoszłym kochankiem, który postanowił zemścić się za odrzucone oświadczyny. Ciężko raniona nożem zmarła tego samego dnia w szpitalu. Jej morderca został szybko ujęty i skazany na karę śmierci.

Została pochowana na rzymskokatolickim cmentarzu St. Mary w Kensal Green (północno-zachodni Londyn).

Ciekawostki, obecność w kulturze

Krystyna przyjaźniła się z Ianem Flemingiem, autorem powieści o agencie Bondzie. Istnieje hipoteza, że jej osoba jest pierwowzorem pierwszej dziewczyny agenta 007 – Vesper.

Podobno szpiegowskim talentem Krystyny zachwycał się sam Winston Churchill, nazywając ją swoją ulubienicą.

W 2019 r. została wydana powieść o fragmencie jej życia, pt. „Christine”. Autorem jest Vincent Severski.

Jej postać spotkać można również w filmach dokumentalnych i fabularnych np. „Sto koni, sto brzegów”.