Kazimierz Sosnkowski życiorys

Życiorys i biografia Kazimierza Sosnkowskiego

Generał Wojska Polskiego i bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego; współtwórca Legionów Polskich, założyciel Związku Walki Zbrojnej; w okresie międzywojennym minister spraw wojskowych.

Pochodzenie, dzieciństwo

Kazimierz Sosnkowski urodził się 19 listopada 1885 r. w Warszawie. Pochodził z rodziny o szlacheckich korzeniach, zarówno ze strony matki (pochodzącej ze Żmudzi), jak i ojca. Sosnkowcy wychowywali swoje dzieci w duchu głębokiego patriotyzmu, Kazimierz już jako dziecko chciał iść w ślady przodków walczących w powstaniach. Miał trójkę rodzeństwa – brata Jerzego oraz siostry Wandę i Stanisławę. Jego dzieciństwo nie było jednak łatwe, gdyż w 1895 r. zmarł jego ojciec.

Edukacja i początki działalności politycznej

Ukończył warszawskie V gimnazjum, w którym uczestniczył równocześnie w tajnych spotkaniach kółek samokształceniowych. Stanowiło to ryzyko wyrzucenia ze szkoły, dlatego matka doradziła mu, by przeniósł się do Petersburga. Tam też w 1905 r. zdał maturę.

W tym samym roku powrócił do Warszawy i dostał się na architekturę na Politechnice Warszawskiej. Studia trwały jednak krótko, gdyż ze względu na bojkot uczelni carskich została zamknięta również Politechnika. W 1905 r. Kazimierz wstąpił również do Polskiej Partii Socjalistycznej, widząc w jej programie równość społeczną i szansę na odzyskanie niepodległości. Z ramienia partii podróżował po Europie (m.in. do Niemiec i Austrii czy Włoch). Rok później w trakcie zjazdu PPSu we Lwowie poznał Józefa Piłsudskiego, z którym połączyła go przyjaźń i wieloletnia współpraca. To pod jego wpływem wstąpił do bojowej części partii, a po przeszkoleniu został komendantem w okręgu warszawskim, radomskim i dąbrowskim.

Sosnkowski ponownie poszedł na studia w 1907 r. tym razem na Politechnikę Lwowską. Włączył się tam w działalność niepodległościową, tworzenie tajnych komplet i grup bojowych, które były zalążkami armii polskiej.

Legiony Polskie

Rok 1908  to czas kiedy Sosnkowski założył Związek Walki Czynnej – bezpartyjną organizację, której kierownikiem 4 lata później został Piłsudski, a Kazimierz zajął stanowisko głównego szefa sztabu wojskowego. Legalnym odpowiednikiem ZWC został Związek Strzelecki, który zrzeszał na terenie Galicji młodych mężczyzn.

Po wybuchu I wojny światowej i przekształceniu Związku Strzeleckiego w Legiony Polskie, Sosnkowski był szefem sztabu początkowo w I Pułku piechoty, a następnie w I Brygadzie. Awansował również najpierw na podpułkownika, a następnie w 1916 r. na pułkownika.

I wojna światowa

Był dobrym dowódcą – sprawdził się w tej roli niejednokrotnie, również w trakcie nieobecności Piłsudskiego. Podczas bitwy pod Łowczówkiem bohatersko odparł atak Rosjan, co ważne, austriaccy generałowie oddawali Sosnkowskiemu dowodzenie swoimi oddziałami. Za swoją postawę podczas bitwy otrzymał austro-węgierski Order Żelaznej Korony, a w II RP Order Virtutti Militari.

Po kryzysie przysięgowym w 1917 r. został uwięziony najpierw w Gdańsku i Vesel, a później w Magdeburgu.

Wojna polsko-bolszewicka

Wraz z Piłsudskim odzyskał wolność 10 listopada 1918 r. Przyjechał do Warszawy, gdzie zaangażował się w tworzenie Wojska Polskiego. Został też awansowany na generała brygady. W 1919 r. pełnił funkcję wiceministra obrony. Pracował na rzecz ujednolicenia jednostek wojskowych w różnych częściach kraju, dostawach materiałów i sprzętu dla wojska, poboru do służby, ale też obowiązkowej edukacji, tak by zmniejszyć analfabetyzm u żołnierzy. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej Sosnkowski zajmował rozmaite stanowiska związane z obronnością kraju – zasiadał w Radzie Obrony Państwa, był także aktywnie zaangażowany w działania wojenne. M.in. organizował plan obrony Warszawy przed frontem bolszewickim. W sierpniu 1920 r. faktycznie dowodził obroną miasta, miał również znaczący wkład w działania wojenne w innych odcinkach frontu.

Generał był ministrem spraw wojskowych w różnych rządach od sierpnia 1920 r. do 23 maja 1923 r. Oprócz niewątpliwie dobrych i ważnych działań, podejmował również kontrowersyjne decyzje o charakterze antysemickim. Dążył do degradacji i usunięcia z wojska jak największej ilości żołnierzy pochodzenia żydowskiego, również z korpusów medycznych.

Okres międzywojenny

W latach 1924-1926 był członkiem Rady Wojennej, dowodził również Okręgiem VII Korpusu Poznań.

W życiu Sosnkowskiego nie brakowało również trudnych momentów. Podczas przewrotu majowego nie chciał opowiedzieć się za żadną ze stron konfliktu, a cała sytuacja doprowadziła go do próby samobójczej. Po odratowaniu spędził pół roku w szpitalu, a całkowity powrót do zdrowia zajął mu rok.

Pod koniec lat 20. i w kolejnej dekadzie był inspektorem Armii „Podole”, „Wołyń” i „Polesie”. Równocześnie w dalszym ciągu zajmował się zaopatrzeniem wojska w sprzęt i uzbrojenie. Został też odsunięty od głównego nurtu polityki.

Wybuch II wojny światowej

Bezpośrednio po wybuchu wojny Generał Sosnkowski pozostawał bez przydziału aż do 10 września. Nie zgodzono się m.in. na jego propozycję dowodzenia obroną Warszawy. Od 10 brał udział w kampanii wrześniowej dowodząc frontem południowym do 20 września 1939 r. Mimo rozpaczliwego położenia (braki w łączności, transporcie, lotnictwie) miał na koncie wiele zwycięskich walk. Sam również niejednokrotnie walczył wraz z podwładnymi. W obliczu zajęcia Lwowa przez Armię Czerwoną i rozbiciu własnych oddziałów, Sosnkowski rozwiązał jednostkę i rozkazał żołnierzom przedzierać się na południe. Sam w cywilnym przebraniu i pod nazwiskiem Wacław Stelmaszczuk przedostał się na teren Węgier. Następnie przez Szwajcarię dotarł do Francji.

Działalność na emigracji

We Francji Sosnkowski został mianowany zastępcą prezydenta RP. Funkcję tę pełnił do 1944 r. Równocześnie w rządzie Sikorskiego był wicepremierem i ministrem stanu.

Między listopadem 1939, a czerwcem 1940 r. pełnił funkcję Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej. Tworzenie struktur ZWZ oraz Polskiego Państwa Podziemnego kolejny raz pokazało zdolności organizacyjne generała. Nie obyło się jednak bez wewnętrznych konfliktów i ty razem. Stanisław Kot, odpowiedzialny za cywilne struktury państwa podziemnego, zarzucał Sosnkowskiemu tworzenie armii, która miała służyć przedwojennym układom, co było nieprawdą, gdyż w statusie założycielskim znajdował się zapis o ponadpartyjnym charakterze organizacji.

Po podpisaniu układu ze Związkiem Radzieckim przez Sikorskiego w lipcu 1941 r., Kazimierz Sosnkowski na znak protestu złożył rezygnację ze stanowiska w rządzie. Pozostawał jednak w dalszym ciągu do dyspozycji Naczelnego Wodza.

Po śmierci gen. Sikorskiego w katastrofie lotniczej w 1943 r. Sosnkowski został Naczelnym Wodzem Sił Zbrojnych. Był przeciwny wzniecaniu powstania warszawskiego, podobnie jak nie zgadzał się na wszelkie układy z ZSRR. Gdy mimo to powstanie doszło do skutku, próbował ratować sytuację prosząc o pomoc militarną wojska alianckie. Z powodu niepowodzenia podał się do dymisji z funkcji Naczelnego Wodza końcem września 1944 r.

Życie po wojnie

Po rezygnacji ze stanowiska, generał wyemigrował do Kanady, gdzie osiedlił się na stałe. Zamieszkał w Arundel pod Montrealem. Początkowo pracował fizycznie zajmując się swoją gospodarką. Dopiero na początku lat 50 zajął się publicystyką i powrócił do polityki. Starał się pojednać skłócone środowisko emigracyjne. Ponadto przez swój nowy program wyborczy chciał doprowadzić do uwolnienia kraju spod władzy komunistycznej.

Życie prywatne i rodzina

Generał był dwukrotnie żonaty. Małżeństwo z pierwszą żoną – Stefanią Sobańską zostało unieważnione po śmierci ich córki Zofii. Stefania zapadła wówczas na chorobę o podłożu psychicznym. Z powtórnego małżeństwa, z Jadwigą Żukowską miał 5 synów: Aleksandra, Jana, Zygmunta Antoniego, Mieczysława Józefa i Piotra. Trzech z nich było żołnierzami.

Prywatnie, Sosnkowski był fanem piłki nożnej (szczególnie kibicował Polonii Warszawa, której był prezesem w latach 1928-39), grał w szachy, polował.

Grał również na fortepianie, co ciekawe posiadał egzemplarz należący niegdyś do Chopina. Był także poliglotą – władał biegle pięcioma językami obcymi, tłumaczył także obcojęzyczną poezję i literaturę, m.in. Szekspira. W opinii bliskich i współpracowników był opisywany jako bardzo inteligentna osoba, o ogromnych umiejętnościach organizacyjnych. Przeciwnicy wskazywali jednak na nierzadki brak zdecydowania w podejmowanych decyzjach. Nazywano go nawet Hamletem polskiej sceny politycznej.

Śmierć

Generał Kazimierz Sosnkowski zmarł po długiej chorobie 11 października 1969 r. w Arundel. Jego prochy przeniesiono najpierw do Paryża, a w 1992 r. przywieziono do Polski. Obecnie jest pochowany w podziemiach archikatedry św. Jana w Warszawie.

Odznaczenia

Był odznaczony dwukrotnie Orderem Virtutti Militari oraz Złotym Krzyżem Zasługi. Czterokrotnie otrzymał Krzyż Walecznych. Ponadto dostał Order Polonia Restituta kl. I, a także pośmiertnie Order Orła Białego.