Kazimierz Michałowski życiorys

Życiorys i biografia Kazimierza Michałowskiego

Kazimierz Michałowski był polskim archeologiem i egiptologiem, stworzył polską szkołę archeologii śródziemnomorskiej. Członek Polskiej Akademii Nauk i licznych rad naukowych, a także profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

Dzieciństwo i edukacja

Kazimierz Józef Marian Michałowski, bo tak brzmi jego pełne nazwisko, urodził się 14 grudnia 1901 r. w Tarnopolu. Był synem dyrektora seminarium nauczycielskiego i burmistrza tego miasta, Emila Michałowskiego. Wiadomo również, że miał brata, który zginął w trakcie II wojny światowej. Michałowski ukończył tarnopolskie gimnazjum w 1918 r. i wstąpił do odradzającego się wojska polskiego. Rok później rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Niedługo potem przerwał jednak naukę, aby walczyć w wojnie polsko-bolszewickiej. Po jej zakończeniu wznowił naukę, uczestnicząc w seminariach z historii sztuki i z archeologii klasycznej. Wybór archeologii podyktowany był m.in. względami patriotycznymi i faktem, że ta dziedzina nie była w Polsce w żaden sposób rozwinięta. Będąc młodym naukowcem, aby pogłębić swoją wiedzę, Kazimierz wyjeżdżał na zachód – do Paryża, Rzymu, Aten, Berlina, Heidelbergu czy Munster. Uczestniczył też we francuskich wyprawach wykopaliskowych w Grecji.

Obronił doktorat w 1926 r., cztery lata później został docentem Uniwersytetu Warszawskiego.

Pierwsze wyprawy

Rok później utworzył tam katedrę archeologii śródziemnomorskiej – zajmującej się całościowo badaniami w basenie Morza Śródziemnego. Innowacyjność Michałowskiego w stworzeniu tej jednostki badawczej polegała też na utworzeniu interdyscyplinarnego zespołu ludzi, specjalizujących się w różnych dziedzinach. Takie podejście pozwalające na równoczesne prowadzenie prac archeologicznych i konserwatorskich, dzisiaj uznawane za wzorcowe, zostało nazwane polską szkołą archeologii śródziemnomorskiej.

Pierwsze ważniejsze wykopaliska prowadzone przez Michałowskiego wraz z francuskimi naukowcami odbywały się w Edfu na południu Egiptu w latach 1936-39. Odkryto tam zabytki pochodzące z okresu Starego Państwa. Z części przydzielonej Polsce zorganizowano w Warszawie wystawę cieszącą się ogromną popularnością.

II Wojna Światowa

Bezpośrednio przed wojną profesor powrócił do kraju w związku z mobilizacją. Uczestniczył w kampanii wrześniowej jako porucznik 5 pułku piechoty lekkiej. Dostał się do niewoli niemieckiej i trafił do oflagu, najpierw w Lienzu, następnie w Woldenbergu. Przebywał tam do zakończenia wojny, a w trakcie niewoli tworzył tzw. Uniwersytet Woldenberski – prowadził więźniom zajęcia z archeologii i egiptologii.

Życie po wojnie

Po zakończeniu wojny Michałowski powrócił do Warszawy, gdzie zaangażował się w odbudowę polskiej nauki i kultury. Powrócił do pracy na UW, będąc najpierw dziekanem Wydziału Humanistycznego, następnie prorektorem. Równocześnie organizował wystawy w Muzeum Narodowym związane ze sztuką starożytnej Grecji. Podobnie jak przed wojną, pracował tam jako wicedyrektor. Był także członkiem najpierw PAU, następnie PAN, gdzie w 1956 r. stworzył Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej. Kierował nim niemal do śmierci. Profesor zasiadał w radach naukowych licznych towarzystw i instytutów zagranicznych, otrzymał też tytuł doktora Honoris Causa trzech zagranicznych uczelni.

Dzięki ugruntowanej pozycji naukowej na arenie międzynarodowej, władze nie sprzeciwiały się wyprawom wykopaliskowym Polaków. Pierwsze z nich, kilkanaście lat po wojnie to m.in. wyjazdy na Krym, do egipskiego Tell Atrib i syryjskiej Palmyry, gdzie odkryto starożytną biżuterię i kosztowności.

W 1960 r. Kazimierz Michałowski doprowadził do utworzenia w Kairze Polskiej Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej, którą kierował do końca życia i uważał za swoje najważniejsze osiągnięcie.

Wielkie odkrycia

Lata 60-te to okres sukcesów polskiej archeologii na arenie międzynarodowej. O wykopaliskach prowadzonych przez Michałowskiego dowiaduje się cały naukowy świat, tym bardziej, że są one niezwykle cenne.

W trakcie prac w Aleksandrii odnaleziono starożytne łaźnie i cysterny, ponadto pierwszy starożytny teatr (który obecnie jest też uznawany za element uniwersyteckiej sali wykładowej), co stanowiło wówczas ogromną sensację.

Inne ważne odkrycie dokonane, to odnalezienie świątyni Totmesa III w trakcie prac w Deir el-Bahari przy rekonstrukcji świątyni Hatszepsut: kobiety-faraona. Michałowski zaangażował się ponadto w ratowanie przed zalaniem przez Nil kompleksu świątynnego Ramzesa II. Aby ocalić bezcenny zabytek postanowiono podzielić go na mniejsze kawałki i przenieść kilkadziesiąt metrów wyżej, gdzie woda już nie zagrażała.

Twórca nubiologii

O profesorze mówi się też jako o twórcy nowej gałęzi nauki – nubiologii. Miało to związek z pracami prowadzonymi w latach 1961-64 w Faras. Odkryto wówczas zakopaną w pustynnym piasku wczesnochrześcijańską bazylikę koptyjską. Odnaleziono tam unikalne malowidła pochodzące z VI- XIV wieku i świadczące o rozwoju chrześcijaństwa na terenie Nubii. Wiele z nich zostało przewiezionych do Polski i wystawionych w Galerii Faras im. Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie. To odkrycie, dokonane zresztą również pod presją czasu, uważane jest za najważniejsze w dorobku profesora.

Życie prywatne

Po wojnie ożenił się z Krystyną Baniewicz. Włączyła się ona w działalność męża, a w jej rodzinnym domu w Podkowie Leśnej w późniejszym czasie znajdowała się Pracownia Archeologii Śródziemnomorskiej. Mieli jedną córkę – Małgorzatę.

Prywatnie profesor Michałowski został zapamiętany jako skromny i ciepły człowiek, a przy tym stanowczy i z jasno określonymi oczekiwaniami. Przez lata pracy dbał o to, by polska jednostka badawcza miała stricte naukowy charakter i nie została włączona w działania partyjne. Dzięki temu Polacy mogli prowadzić badania w Egipcie niezależnie od zawirowań politycznych.

Śmierć

Profesor zmarł w wyniku powikłań związanych ze złamaniem nogi którego doznał jesienią 1980 r. Zator pooperacyjny i późniejsze zapalenie płuc spowodowały śmierć 1 stycznia 1981 r. Kazimierz Michałowski został pochowany na cmentarzu w podwarszawskim Brwinowie.

Publikacje i odznaczenia

Najgłośniejsze i najważniejsze książki napisane przez Kazimierza Michałowskiego to:

• Tell Edfou (t. 1–3 1937–50, współautor),
• Mirmeki (t. 1 1958),
• Palmyre (t. 1–5 1960–66),
• Faras (t. 1–2 1962–65)
• Nie tylko piramidy. Sztuka dawnego Egiptu (1966)
• Jak Grecy tworzyli sztukę, (1970)

Odznaczony krzyżem Virtutti Militari za kampanię wrześniową 1939, Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi. A także egipskim Orderem Republiki II klasy, Oficerskim i Komandorskim francuskiej Legii Honorowej, czy Krzyżem Komandorskim Orderu Korony Włoch.