Janina Lewandowska życiorys

Życiorys i biografia Janiny Lewandowskiej

Podporucznik Wojska Polskiego, spadochroniarka, pilot szybowcowy i samolotowy. Uczestniczka kampanii wrześniowej w 1939 r., była jedyną kobietą-żołnierzem zabitą przez NKWD w Katyniu.

Pochodzenie, dzieciństwo

Urodziła się 22 kwietnia 1908 r. w Charkowie. Była córką polskiego generała Józefa Dowbora-Muśnickiego i Agnieszki Korsońskiej. Miała trójkę rodzeństwa: braci Olgierda i Giedymina, oraz młodszą siostrę Agnieszkę.

Wraz z rodziną przyjechała do Polski w 1918 r. tuż po odzyskaniu niepodległości. Zamieszkali w Lusowie koło Poznania (ojciec był dowódcą Armii Wielkopolskiej, która walczyła z Niemcami o utrzymanie granic na zachodzie).

Edukacja i młodość

Ukończyła gimnazjum im. Generałowej Zamoyskiej w Poznaniu. Z uwagi na swoje zainteresowania artystyczne studiowała w Konserwatorium Muzycznym śpiew. Jednak nie spełniła swoich marzeń z dzieciństwa o karierze śpiewaczki, gdyż okazało się, ze nie miała wystarczającego talentu, ponadto jej ojciec nie wyraził na to zgody. Występowała jednak sporadycznie na scenie kabaretowej oraz w kinie „Muza” przed seansami filmowymi.

Janina pracowała na poczcie, dorabiała sobie też na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich.

Życie prywatne

Lotnictwo było miejscem, gdzie znalazła miłość. W trakcie pokazów lotniczych poznała swojego przyszłego męża Mariana Lewandowskiego, instruktora szybowcowego i podpułkownika lotnictwa. Pobrali się 10 czerwca 1939 r.

Dalsze wspólne życie przerwała wojna. Lewandowski dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się uciec. Następnie przedostał się na zachód i walczył w 307 Dywizjonie Myśliwskim Nocnym "Lwowskich Puchaczy" i 305 Dywizjonie Bombowym "Ziemi Wielkopolskiej".

Wybuch wojny

Janina włączyła się do walki już 3 września. Jej historia jest tragiczna, gdyż minęła się z mężem, który przyszedł do domu kilka godzin po jej wyjściu. Gdyby się spotkali, kobieta prawdopodobnie nie poszłaby na front. Wraz z kolegami z aeroklubu postanowili przedostać się do Warszawy, aby dołączyć do ewakuowanej na wschód 3 Bazy Lotniczej. Początkowo pociągiem, następnie pieszo udało im się dołączyć do rzutu kołowego jednostki. Części personelu udało się przedostać do Rumunii, a następnie na Węgry, Lewandowska wraz z innymi żołnierzami (w tym czasie została już mianowana podporucznikiem pilotem) dostała się do sowieckiej niewoli 22 września 1939 r.

Niewola

Początkowo trafiła do obozu jenieckiego w Ostaszkowie, a początkiem grudnia 1939 r. przeniesiono ją do Kozielska. W tak dramatycznym położeniu nie załamała się, co wspominał później jeden z ocalałych żołnierzy, którzy byli z nią uwięzieni. Janina Lewandowska uczestniczyła również w tajnym życiu religijnym w obozie – pomagała ks. Janowi Ziółkowskiemu w organizacji, wypiekała hostie.

Śmierć

Podporucznik Lewandowska podzieliła los tysięcy innych polskich żołnierzy i w wyniku rozkazu sowietów została skazana na śmierć. Wywieziono ją z transportem 20 kwietnia 1940 r. w nieznanym kierunku.

Została rozstrzelana prawdopodobnie 21, bądź 22 kwietnia tego roku, w swoje 32 urodziny w lasach w okolicach Katynia. Jest uważana za jedyną kobietę-żołnierza, która zginęła w zbrodni katyńskiej, istnieją jednak dokumenty, że na dawnych Kresach II Rzeczpospolitej zginęły jeszcze ok. 54 kobiety, wymienione w tzw. "ukraińskiej liście katyńskiej".

Po odkryciu przez Niemców masowych grobów w 1943 r. ukrywano fakt, że znaleziono szczątki kobiety. Ciało Lewandowskiej zostało ukryte, jednak zaginęło w trakcie wojny, z kolei jej czaszka została ukryta przez prof. Gerharda Butza uczestniczącego w ekshumacjach. Tuż po wojnie ukrył ją w obawie przed NKWD i UB prof. Bronisław Popielski. Odnalazła się wiele lat później w zakładzie Medycyny Sądowej Wrocławskiego Uniwersytetu, a identyfikację przeprowadzono dopiero w 2005 r.

Obecnie szczątki Janiny Lewandowskiej pochowane są w Lusowie w rodzinnym grobowcu. Obok niego stoją urny z ziemią z Katynia i Palmir, gdzie zginęła jej siostra, Agnieszka Dobwor-Muśnicka.

Upamiętnienie

W 2007 r. została pośmiertnie awansowana do stopnia porucznika.