Jan Heweliusz życiorys

Życiorys i biografia Jana Heweliusza

Jan Heweliusz to polski astronom żyjący w XVII wieku, urodzony 28 stycznia 1611 r. w Gdańsku. Twórca obserwatorium astronomicznego w tym mieście i konstruktor instrumentów naukowych, zapoczątkował współczesne podejście naukowe do badania księżyca.

Początki i edukacja

Jan był synem niemieckojęzycznych gdańskich browarników. Odziedziczony po ojcu browar stanowił w późniejszym czasie jego źródło utrzymania i pozwolił na swobodną pracę naukową. Edukację rozpoczął w 1618 r. w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, gdzie zainteresował się astronomią i naukami ścisłymi. Budował także swoje pierwsze przyrządy pomiarowe. W 1631 r. podjął studia prawniczo-ekonomiczne na uniwersytecie w Lejdzie, w późniejszym czasie podróżował również do Anglii i Francji. Poznał dzięki temu wielu wybitnych naukowców swojej epoki. Po powrocie do Gdańska angażował się w życie społeczne, będąc członkiem cechu piwowarów, zasiadał także w Radzie Miejskiej Gdańska.

Rodzina

Heweliusz ożenił się dwukrotnie. Jego pierwsza żona – Katarzyna Rebeschke wniosła do posagu kolejny browar i kamienice, na dachach których Heweliusz zbudował swoje obserwatorium. Nie doczekali się potomstwa, a po śmierci Katarzyny w 1653 r. ożenił się ponownie z młodszą o 36 lat Elżbietą Koopman. Mieli czwórkę dzieci – trzy córki i syna. Druga żona nie była typową panią domu, bo oprócz tych obowiązków pomagała również mężowi w pracy naukowej.

Obserwatorium

W 1640 r. założył swoje obserwatorium na dachach kamienic przy ulicy Korzennej w Gdańsku. Było to ówcześnie największe i najlepiej wyposażone miejsce tego typu w Europie. Największy zbudowany przez Jana teleskop (o długości 50 m) nie mieścił się w budynkach, z tego powodu ustawiono go pod miastem. Pomimo zamożności Heweliusza jego działalność wspierali królowie, m.in. Ludwik XIV. Jan III Sobieski, który często gościł u Heweliusza zwolnił z podatków jego browary. Na jego cześć jeden z odkrytych przez astronoma gwiazdozbiorów został nazwany Tarczą Sobieskiego (dziś funkcjonuje jako Tarcza). W 1679 r. cały dobytek Heweliusza (domy i obserwatorium) spłonął w pożarze, zaś ww. monarchowie wspierali finansowo odbudowę tych miejsc.

Praca naukowa

Heweliusz w trakcie wieloletnich badań dokonał licznych obserwacji komet, planet i gwiazd. Określił dokładne położenie około 1500 z nich, za co został przyjęty do Towarzystwa Królewskiego w Londynie. W 1647 r. wydał dzieło Selenografia, poświęcone w większości opisowi Księżyca w każdej z jego faz. Rysunki i mapy topograficzne ziemskiego satelity zostały wykonane własnoręcznie przez badacza i były wykorzystywane długo po jego śmierci. Praca ta dotyczyła również obserwacji planet, plam na Słońcu i księżyców Jowisza.

Badania Heweliusza dotyczyły też komet – dokonał odkrycia 4 z nich i wykazał, że poruszają się po torze zakrzywionym, a nie w linii prostej, jak wcześniej uważano. Zostały one opisane w kolejnym dziele – Cometographia (1668 r.). Inna dwutomowa publikacja – Machinae caelestis, wydana w 1673 i 1679 r. zawierała m.in. szczegółowy opis przyrządów używanych przez Heweliusza do obserwacji nieba, a także historię astronomii.

Śmierć

Jan Heweliusz zmarł 28 stycznia 1687 r., mając dokładnie 76 lat. Został pochowany w gdańskim kościele św. Katarzyny, gdzie do dziś znajdują się jego szczątki oraz pamiątkowa tablica z epitafium. Pośmiertnie, dzięki żonie Elżbiecie zostały wydane jeszcze trzy dzieła autora.