Jan Henryk Dąbrowski życiorys

Życiorys i biografia Jana Henryka Dąbrowskiego

Polski wojskowy w stopniu generała żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. Twórca Legionów Polskich we Włoszech, jeden z bohaterów w polskim hymnie państwowym.

Pochodzenie i młodość

Jan Henryk Dąbrowski urodził się 2 sierpnia 1755 r. w Piechrzowie k. Bochni (obecnie Małopolska) jako syn Jana Michała Dąbrowskiego i Zofii Marii von Lettow-Vorbek, mającej niemiecko-szkockie korzenie. Ojciec Henryka był pułkownikiem i służył w wojsku saskim. Dąbrowscy mieli jeszcze dwie starsze córki: Ludwikę Krystynę oraz Aleksandrę Józefę. Gdy chłopiec miał niecałe dwa lata, zmarła jego matka. Rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania, ostatecznie wyjeżdżając z kraju gdy Henryk miał 11 lat. Osiedlili się w Saksonii, gdzie chłopak poszedł do szkoły, a następnie w 1770 (bądź według innych źródeł 1771 r.) wstąpił w szeregi armii saskiej.

Karierę w wojsku zaczynał jako podchorąży, a do 1792 r. dosłużył do stopnia wicebrygadiera.

Powstanie kościuszkowskie

W tym samym roku za zgodą elektora Saksonii Dąbrowski przeszedł do armii polskiej. Po osiemnastu latach spędzonych w otoczeniu niemieckiej kultury i języka słabo mówił po polsku. Oficjalnym powodem jego przyjazdu do kraju było włączenie się w reformę jazdy polskiej armii, jednak prawdziwa przyczyna miała być bardziej prozaiczna. Dąbrowski podjął tę decyzję z powodu długów i wysokich kosztów utrzymania domu rodzinnego w Dreźnie.

W trakcie powstania kościuszkowskiego nie znając jeszcze panujących układów politycznych poparł konfederację targowicką. Potraktowano go przez to jako „kolaboranta”, co jednak nie przeszkodziło mu we włączeniu się do walki. Jan Henryk wsławił się skuteczną obroną Warszawy i wyprawą na tereny Wielkopolski, za co otrzymał awans na stopień generała. W 1794 r. przebywał także przez pewien czas w niewoli rosyjskiej.

Emigracja

Po upadku powstania i ostatecznym zniknięciu Polski z mapy Europy, Dąbrowski wyemigrował na zachód. Nie przyjął propozycji służby ani w armii rosyjskiej, ani w pruskiej. Jak wielu Polaków, przez Berlin dotarł do Paryża, gdzie liczył na zawiązanie sojuszu z  Napoleonem.

Dzięki wsparciu ze strony przyjaciela, Józefa Wybickiego, generał Dąbrowski wraz z kilkoma współpracownikami w listopadzie 1796 r. udał się do Mediolanu, gdzie była główna kwatera Bonapartego, aby przekonać go do utworzenia polskiej jednostki wojskowej.

Legiony Polskie

Po początkowych niepowodzeniach, 9 stycznia 1797 r. podpisano porozumienie z rządem lombardzkim, na mocy którego utworzono Legiony Polskie. W maju tego samego roku formacja liczyła ok. 7 tys. żołnierzy, głównie Polaków-emigrantów. Złożona była z dwóch legii, w skład każdej wchodziły 3 bataliony zawierające po 10 kompanii.

Generał Dąbrowski przewodził całością Legionów, wraz z dowódcami obydwu legii, generałami Franciszkiem Rynkiewiczem i Józefem Wielhorskim. Dbał też o to, aby była to jednostka nowoczesna, a żołnierze w niej walczący umieli czytać i pisać.

Legiony Polskie uczestniczyły na początku w walkach prowadzonych przez Napoleona we Włoszech, został ranny w trackie walk w Apeninach. Dąbrowski formalnie pozostawał w służbie armii włoskiej (od 1802 r.), a w trakcie pobytu w tym kraju wstąpił do loży masońskiej.

Księstwo Warszawskie

Gdy w 1806 r. armia Napoleona wkroczyła na byłe tereny polskie, generał wraz z Wybickim udali się na tereny Wielkopolski, by tam zachęcać do organizacji powstania niepodległościowego i zaakceptowania nowych władz. Dąbrowski brał udział w kampanii pomorskiej (m.in. walczył pod Tczewem, Gdańskiem i Frydlandem). Był również pomysłodawcą i dowódcą kampanii w Galicji w 1809 r. Ponownie walczył u boku Napoleona w 1812 r. w trakcie marszu na Rosję, gdzie został ranny, a także w następnym roku, podczas walk przeciw wojskom Austriackim. Uczestniczył w bitwie pod Lipskiem w 1813 r., podczas której zginął książę Józef Poniatowski. Po jego śmierci, generał Dąbrowski został naczelnym wodzem armii Księstwa Warszawskiego.

Życie po klęsce Napoleona

W wyniku klęski Napoleona Bonaparte i po upadku Księstwa, Henryk Dąbrowski powrócił do Warszawy. Został tam szefem Komitetu Organizacyjnego Wojskowego w nowoutworzonym Królestwie Polskim. Car Rosji zaproponował mu posadę namiestnika, Dąbrowski jednak odmówił i tym samym odszedł z wojska przechodząc w stan spoczynku. Pełnił także funkcję senatora i wojewody.

Śmierć

W 1815 r. zrezygnował ze wszystkich pełnionych funkcji publicznych i osiadł w majątku Winnej Górze (wówczas Wielkie Księstwo Poznańskie). Zmarł 6 czerwca 1818 r. w wyniku zapalenia płuc. Pochowano go w miejscowej parafii, a urna z sercem generała od 1997 r. znajduje się w kościele św. Wojciecha w Poznaniu, w krypcie Zasłużonych Wielkopolan.

Życie prywatne i upamiętnienie

Jan Henryk był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, Gustawą von Rackel miał syna Jana Michała (który również został wojskowym, generałem Księstwa Warszawskiego). Po śmierci pierwszej żony, w 1807 r. ożenił się ponownie, z Barbarą Florentyną Chłapowską. Mieli trójkę dzieci – syna Bronisława i córki Bogusławę i Karoliną (brak danych odnośnie daty urodzenia i śmierci).

Ze względu na swój długoletni pobyt w środowisku niemieckim i słabą znajomość języka polskiego, a także początkowe popieranie Targowicy, Dąbrowski nie miał dobrej prasy w niektórych środowiskach. Zarzucano mu m.in. „niemieckość”.

Legenda jego postaci jako działacza na rzecz niepodległości oraz świetnego dowódcy została zbudowana dopiero po jego śmierci. Nie bez znaczenia jest też fakt, że gen. Dąbrowski został uwieczniony przez Józefa Wybickiego w „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, „Mazurek Dąbrowskiego” (bo tak zaczęto nazywać ten utwór) został oficjalnie hymnem państwowym.