Ignacy Domeyko życiorys

Życiorys i biografia Ignacego Domeyko

Ignacy Domeyko – polski geolog, mineralog żyjący w XIX w. Zasłużony dla rozwoju gospodarki i nauki w Chile, autor wielu publikacji naukowych z dziedziny geologii.

Pochodzenie, młodość

Ignacy urodził się 31 lipca 1802 w Niedźwiadce Wielkiej w powiecie nowogródzkim. Pochodził z zamożnej ziemiańskiej rodziny. Fascynację wnętrzem Ziemi i zainteresowanie geologią zawdzięczał wujkowi. Początki jego edukacji to szkoła oo. Pijarów w Szczuczynie Lidzkim. Gdy miał 14 lat rozpoczął studia na wydziale fizyczno-matematycznym Uniwersytetu Wileńskiego. Słuchał tam wykładów z chemii, matematyki i fizyki, mineralogii, a także historii czy literatury polskiej. Ukończył je w 1822 r. z tytułem magistra matematyki.

Jeszcze w trakcie studiów wstąpił do towarzystwa Filomatów, organizacji o charakterze naukowo-konspiracyjnym. Tam też poznał Adama Mickiewicza, z którym połączyła go przyjaźń. Zaborca rosyjski widząc zagrożenie w Filomatach aresztował jej członków, w tym Domeykę i Mickiewicza. Ten umieścił swojego przyjaciela w pisanych później Dziadach jako postać Żegoty.

Ignacy spędził rok w więzieniu i dzięki staraniom rodziny uniknął zesłania na Sybir. Po wyjściu na wolność zabrano mu dyplom ukończenia studiów i dostał wilczy bilet na stanowiska w urzędach państwowych. Oprócz tego zakazano mu opuszczać rodzinną miejscowość, w której spędził 6 lat pracując na gospodarstwie.

Powstanie listopadowe i emigracja

Gdy w listopadzie 1830 r. wybuchło antycarskie powstanie Ignacy włączył się do walki. Został złapany, gdy niósł meldunek o gotowości Litwy do udziału w powstaniu. Cudem uniknął śmierci uciekając przed plutonem egzekucyjnym. Później służył jako adiutant gen. Chłapowskiego.

Po rozbiciu powstania listopadowego przedostał się wraz z innymi najpierw do Prus Wschodnich, później do Drezna. Na końcu wyjeżdża nielegalnie do Paryża.

Pobyt we Francji

Początkowo Ignacy rzucił się w wir emigracyjnego życia politycznego i kulturalnego. Jednak po pewnym czasie zaczął nadrabiać stracony czas i równie intensywnie poświęcił się nauce. Uczęszczał na wykłady do College de France, na Sorbonę, do Konserwatorium Sztuk i Rzemiosł, a także École des Mines (Szkoły górniczej). Tę ostatnią ukończył w 1837 r. z tytułem inżyniera.

W następnym roku nieoczekiwanie otrzymał ofertę pracy od rządu w Chile, które jako młode państwo nie miało swoich kadr i zaplecza przemysłowego, a równocześnie posiadało bogate złoża surowców naturalnych.

Wyjazd do Chile

Domeyko rozpoczął pracę w Chile jako profesor chemii, geologii i mineralogii w Kolegium La Serena w Coquimbo. Pracował tam w latach 1838-1846. Jego rolą było stworzenie podstaw naukowych z zakresu wydobycia i wykorzystania złóż mineralnych kraju. Równocześnie otworzył laboratorium naukowe, w którym spędzał na pracy długie godziny analizując przysyłane z całego kraju próbki minerałów.

Ignacy Domeyko nie tylko uczył i pomagał rozwijać chilijski przemysł górniczy. W trakcie wakacji podróżował po całym kraju badając złoża jakie w nim występują. Dzięki tym działaniom powstała mapa geologiczna Chile, profesor znalazł również żyły złota oraz bogate pokłady kilku rodzajów węgla kamiennego.

Skuteczne działania poprawiające gospodarkę i szkolnictwo przyniosły mu szacunek. Zyskany autorytet Domeyko wykorzystywał nie tylko w kwestiach zawodowych. W 1845 r. napisał książkę o indiańskim plemieniu Araukana zamieszkującym tereny Chile i barbarzyńsko tępionym. Dzięki niej, rząd zmienił swoją politykę, a plemię mogło cieszyć się wolnością jeszcze przez kilka dekad.

Działalność w Santiago

Po 8 latach pracy w Coquimbo Ignacy objął kierownictwo na katedrze chemii, mineralogii i fizyki na Uniwersytecie w Santiago. W 1867–83 r. pełnił tam również rolę rektora. Podarował uczelni swój bogaty zbiór minerałów, przeprowadził jej reformę. Do obowiązków Domeyki należała także reorganizacja szkolnictwa w Chile, rozpoczęta w latach 50 XIX w. Był jednym z bardziej zasłużonych ludzi dla tego państwa, dlatego w 1848 r. otrzymał honorowe obywatelstwo. Z kolei po zrezygnowaniu z funkcji rektora w 1883 r. parlament chilijski ofiarował mu dożywotnie wynagrodzenie nazywane „pensją wdzięczności”.

Dorobek naukowy

Ignacy Domeyko prowadził w dalszym działalność naukową. Znajdował i opisywał wiele nieznanych do tej pory złóż, co przyniosło mu sławę w kręgach naukowych na całym świecie. Oprócz odkrycia pokładów węgla kamiennego i żył złota, Domeyko odnalazł złoża saletry na pustyni Atakama. Istotne były również badania odnośnie wód mineralnych.

Ignacy Domeyko jest autorem ponad 130 prac naukowych w czterech językach – polskim, hiszpańskim, niemieckim i francuskim. Napisał również wielokrotnie wznawiane podręczniki mineralogiczne i geologiczne.

Życie prywatne

Przez całe swoje życie pamiętał o Europie i swojej pierwszej ojczyźnie. Żywo interesowały go wydarzenia i sprawy dotyczące Polski, chociaż podobno nie lubił waśni między emigrantami. Również przyjaźń z Adamem Mickiewiczem trwała przez długie lata dzięki korespondencji listowej.

Powodem dla którego Domeyko przez większą część życia mieszkał w Chile była również miłość. W 1850 r. ożenił się z młodszą o ponad 30 lat Enriquetą Sotomayor. Mieli czwórkę dzieci – córkę Annę i synów: Henryka (zmarłego niedługo po porodzie), Hermana (który później został księdzem) oraz Kazimierza, urodzonego w trakcie powstania styczniowego.

Śmierć i upamiętnienie

Pod koniec życia podróżował po świecie, m.in. w 1884 r. odwiedził Polskę. Zmarł w swojej drugiej ojczyźnie 23 stycznia 1889 r. Został pochowany w Santiago, a jego pogrzeb miał charakter państwowy.

W Chile do tej pory spotkać można liczne ślady Ignacego Domeyki. Jest patronem wielu ulic, pomników, trzech miast w tym państwie, portu w południowej części kraju, a także innych lokalizacji. W zachodnim pasmie Andów mieści się pasmo zwane Górami Domeyki, ponadto w Kordylierach jest Góra Domeyki.

Nazwiskiem badacza nazwano również m.in. małża (Nautilus domeykus), amonit (Amonites domeykanus) i minerał (domeykit).