Hypatia z Aleksandrii życiorys

Życiorys i biografia Hypatii z Aleksandrii

Starożytna matematyczka i filozofka żyjąca w I wieku n.e. Wynalazła astrolabium i aerometr.

Pochodzenie

Nie znamy jednoznacznej daty urodzenia Hypatii, prawdopodobnie przyszła na świat ok. 355 bądź 370 w Aleksandrii. Była córką filozofa i uczonego Teona – ostatniego dyrektora słynnej Biblioteki Aleksandryjskiej. Wykształcenie zdobywała najprawdopodobniej właśnie pod jego okiem. Uchodziła za bardzo inteligentną, utalentowaną i wykształconą osobę, gdyż swoją wiedzą (zwłaszcza filozoficzną) przewyższała innych współczesnych jej uczonych. Istnieją hipotezy, że pobierała również nauki w Atenach, jednak według innych źródeł nigdy nie opuszczała rodzinnego miasta.

Kariera naukowa

Gdy Hypatia dorosła, pomagała ojcu w pracy naukowej przy opracowaniu pism starożytnych wielkich uczonych – m.in. Ptolemeusza czy Euklidesa, Diofantosa czy Apoloniusza z Pergi. Poza matematyką zajmowała się również astronomią i filozofią, jednak do dzisiejszych czasów nie zachowały się żadne jej pisma. Jako samodzielna badaczka założyła swoją Szkołę Neoplatonizmu, gdzie w przystępny sposób wykładała teorie filozoficzne. Hypatia była bardzo otwartą i tolerancyjną osobą, stąd też do jej akademii mogli uczęszczać zarówno chrześcijanie, jak i wyznawcy innych religii.

Ze względu na swoje arystokratyczne pochodzenie kobieta nie miała problemu z obracaniem się w wyższych sferach swojego miasta. Jej otwartość i skupienie na nauce (do końca życia pozostała dziewicą i nie związała się z żadnym mężczyzną) sprawiły, że obdarzano ją poważaniem i liczono się z jej słowami. Równocześnie jako nauczycielka kształciła kolejnych członków elity Aleksandrii, dlatego uważa się, że wywierała na miasto wpływ w bezpośredni i pośredni sposób.

Wynalazki

Według przekazów i legend przyjmuje się, że wynalazła astrolabium – przyrząd astronomiczny służący do wyznaczania położenia gwiazd, stosowany w nawigacji aż do początku XVIII wieku (używał go w swojej pracy m.in. Mikołaj Kopernik). Miała być również autorką jednego rodzaju areometru – urządzenia służącego do wyznaczania gęstości cieczy, w którym był zanurzony.

Kontrowersje i śmierć

Według przekazów i legend dotyczących Hypatii, była ona osobą nieangażującą się w spory polityczne. Nie obnosiła się wprost ze swoimi poglądami i przekonaniami religijnymi (m.in. miała powstrzymać się od protestu po burzeniu przez chrześcijan pogańskich świątyń). Neutralność zapewniała jej przez długi czas szacunek od obydwu stron – zarówno cesarskiego namiestnika Egiptu – Orestesa, jak i biskupa Teofila.

Sytuacja uległa zmianie gdy biskupem Aleksandrii został Cyryl, bratanek poprzedniego patriarchy Teofila. Według przekazów miał on ambicje zostać przywódcą i liderem mieszkańców miasta, a popularność i szacunek, jakim darzono Hypatię budziły w nim zazdrość i nienawiść. Równocześnie popadł on w konflikt z Orestesem (z którym kobieta żyła w dobrych stosunkach). Do Hypatii stopniowo coraz więcej osób zaczęło odnosić się z wrogością, a radykalne środowiska oskarżały ją o uprawianie i szerzenie magii.

Jak opisywał Sokrates Scholastyk, w marcu 415 r. n.e. grupa ludzi pod przewodnictwem lektora Piotra zasadziła się na Hypatię powracającą swoim powozem do domu. Napastnicy wywlekli ją, zaprowadzili pod jeden z aleksandryjskich kościołów, pozbawili ubrań i zabili raniąc odłamkami skorup z naczyń. Po brutalnym mordzie znieważono zwłoki kobiety dzieląc je na kawałki i paląc je w miejscu nazywanym Kinaron. Pośrednio odpowiedzialnością za śmierć uczonej obwiniano biskupa Cyryla, ze względu na jego niechęć do Hypatii i konflikt o podłożu politycznym. Obecnie jednak historycy nie są w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy hierarcha faktycznie wydał rozkaz, chociaż niewątpliwie miał ku temu ww. powody.

Obecność w kulturze

Hypatia i jej tragiczna historia była wielokrotnie poruszana przez badaczy i artystów, z powodu okoliczności swojej śmierci nazywana jest „męczennicą nauki”. Powstało wiele tekstów kultury opisujących tę tematykę, m.in. książka autorstwa prof. Marii Dzielskiej Hypatia z Aleksandrii, czy film Agora w reż. Alejandro Amenábara, gdzie w rolę Hypatii wcieliła się Rachel Weisz.