Ludwig van Beethoven życiorys

Życiorys i biografia Ludwiga van Beethovena

Kompozytor i pianista niemiecki zaliczany do trzech klasyków wiedeńskich. Jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych kompozytorów wszechczasów.

Pochodzenie, dzieciństwo

Dokładna data urodzenia kompozytora nie jest znana, w księgach parafialnych widnieje zapis, że został ochrzczony 17 grudnia 1770 r. w niemieckim Bonn. W tamtych czasach dzieci były zwyczajowo chrzczone do 24 godzin po urodzeniu, więc najprawdopodobniej było to 16 grudnia. Ludwig był drugim z siedmiorga dzieci Johanna van Beethovena i Marii Magdaleny Keverich. Równocześnie był najstarszym z trójki braci, którzy dożyli dorosłości. Jego rodzina miała flamandzkie pochodzenie, a przodkowie przyszłego kompozytora pracowali jako muzycy dworscy. Talent muzyczny bardzo szybko zauważono również i u Ludwiga, a jego ojciec chciał zrobić z niego cudowne dziecko na wzór Mozarta.

Muzyczne początki

Chłopiec zaczął ćwiczyć grę na pianinie mając 4 lata. Ojciec po pewnym czasie zarzucił swój ambitny plan, zadbał jednak o dalsze kształcenie syna, gdyż kilka lat później Ludwig zaczął uczęszczać do innych nauczycieli – m.in. dworskiego organisty Christiana Neefe, którego po pewnym czasie, w 1784 r., zaczął zastępować w tej funkcji. Dzięki innemu znajomemu poznał arystokratyczną rodzinę von Breuning, gdzie jako piętnastolatek uczył muzyki tamtejsze dzieci. Praca w tamtym miejscu pozwalała mu stopniowo poznawać kolejnych przedstawicieli wyższych sfer i nabrać ogłady (Beethovenowie nie byli wysoko urodzeni). Stawał się także coraz bardziej rozpoznawalny jako wirtuoz-pianista.

Swój pierwszy koncert pianistyczny zagrał już w wieku 7 lat, z tego tez okresu pochodzą jego pierwsze kompozycje.

Wyjazd do Wiednia i śmierć matki

Mając 17 lat, w 1787 r. Beethoven wyjechał pierwszy raz do Wiednia. Miasto to było wówczas europejską stolicą muzyki, więc młodzieniec oprócz nauki miał poznawać tamtejszą kulturę i życie. Spotkał m.in. innego genialnego kompozytora W.A. Mozarta, który zauważył potencjał młodego Beethovena. Pobyt w Austrii nie trwał jednak długo – po dwóch tygodniach Ludwig otrzymał wiadomość, że jego ukochana matka choruje na suchoty. Zdążył się z nią jeszcze zobaczyć, ale umarła niedługo później. Johann van Beethoven, który już wcześniej miał problem z alkoholem, po śmierci żony całkowicie zatracił się w nałogu, dlatego utrzymanie rodziny i edukacja braci spadła na najstarszego syna.

Dzięki ciężkiej pracy, a także pomocy ze strony hrabiego Ferdinanda von Waldstein, który został jego mecenasem, Ludwig był w stanie utrzymać braci i zadbać o ich odpowiednią edukację. W dalszym ciągu planował także powrót do Wiednia, co stało się możliwe w 1792 r.

Wirtuoz

Już na początku pobytu w mieście dał się poznać jako świetny pianista-wirtuoz. Początkowo pobierał lekcje gry i kompozycji u Haydna, Schenka, czy Albrechtsbergera, później bazował już na swoich umiejętnościach (żaden z nauczycieli nie był dla niego w pełni satysfakcjonujący). Popularność Beethovena rosła stopniowo. W 1795 r. dał pierwszy koncert, a znajomości i przychylność bogatych arystokratów i książąt zapewniała mu dobrobyt. Coraz więcej też komponował. Początkowo były to utwory fortepianowe, które samodzielnie wykonywał podczas koncertów. Podróżował i dawał koncerty w wielu miastach –  Berlinie, Norymberdze, Pradze, czy Dreźnie.

Początki głuchoty

Końcem XVIII wieku Ludwig, będąc u szczytu swojej wirtuozowskiej kariery zaczął zauważać początki głuchoty. Pierwotnie myślał, że to przejściowy objaw, jednak gdy choroba nie ustępowała, popadał w depresję. Moment kryzysowy nastąpił w październiku 1802 r. kiedy w trakcie pobytu w podwiedeńskiej miejscowości napisał do swoich braci list, tzw. testament heiligenstadzki. Nie został on nigdy wysłany, ale w tekście odnalezionym po śmierci, kompozytor przyznaje, że głuchota doprowadziła go do myśli samobójczych. Nie zrealizował swojego planu tylko przez wewnętrzy przymus, który nakazywał mu komponowanie wybrzmiewających w duszy utworów.

Heroiczna walka ze swoimi ograniczeniami i ostateczna rezygnacja z kariery wirtuozowskiej sprawiła, że w styl kompozycji Beethovena nabrał specyficznego bohaterskiego rysu.

Kariera kompozytorska

Wraz z początkiem XIX wieku Ludwig zaczął pisać coraz więcej dzieł przeznaczonych na orkiestrę, powstały wówczas pierwsze symfonie (w tym III Syfonia „Eroica” pierwotnie zadedykowana Napoleonowi), koncerty fortepianowe, a także opery (np. Fidelio). Lata 1804-1810 były najpłodniejszym okresem w twórczości Beethovena. Wydawał swoje utwory w wielu miejscach, a dzięki wsparciu menecasów był niezależny finansowo - wypłacali oni kompozytorowi pensję, aby nie musiał wyjeżdżać z Wiednia w poszukiwaniu stałej posady na dworze.

Ewoluujący styl kompozytora mimo ogromnej popularności wśród odbiorców, nie od razu był akceptowany przez krytyków. Wspomniana wyżej opera Fidelio była kilkukrotnie poprawiana, zanim zyskała prawdziwą sławę.

Życie prywatne

Ludwig van Beethoven odziedziczył po ojcu porywczy charakter i szorstkie usposobienie. Gdy w 1815 r. zmarł jego brat Karl, walczył w sądzie z jego żoną o opiekę nad bratankiem. Nie był jednak dobrym opiekunem – prowadził nieregularny tryb życia, a swoją nadopiekuńczością i brakiem konsekwencji względem chłopca, doprowadził go do próby samobójczej w 1826 r. Ludwig bardzo przeżył to wydarzenie.

Nigdy się też nie ożenił, mimo licznych związków o charakterze romantycznym. Jedną z głównych przyczyn było jego niskie urodzenie, gdyż zazwyczaj wiązał się z arystokratkami i kobietami z wyższych sfer. Tajemnicą jaką zabrał ze sobą do grobu była tożsamość „Nieśmiertelnej ukochanej”, do której listy znaleziono po śmierci kompozytora.

Gdy całkowicie ogłuchł, porozumiewał się z otoczeniem za pomocą tzw. zeszytów konwersacyjnych, które obecnie stanowią cenne źródło historyczne.

Choroba i śmierć

W ostatnich latach życia stan kompozytora stopniowo ulegał pogorszeniu, potęgowany niezdrowym trybem życia i trudnymi przeżyciami. Oprócz utraty słuchu Beethoven zmagał się z marskością wątroby, obrzękami i chorobami jelit. 

Zmarł 26 marca 1827 r. a jego pogrzeb zgromadził tłumy wiedeńczyków.

Początkiem XXI w. wysnuto hipotezę, że przyczyną głuchoty oraz ostatecznie śmierci było zatrucie ołowiem. Lekarz kompozytora stosował leczenie zakładające okłady z tego metalu, co powodowało ogromny wzrost dopuszczalnego stężenia ołowiu w organizmie.

Najważniejsze kompozycje

Badacze wyróżniają trzy okresy w twórczości Beethovena. Pierwszy z nich – młodzieńczy, nazywany też wczesnym bądź klasycznym, charakteryzował się zachowawczym stylem wzorowanym na swoich poprzednikach – Mozarcie i Haydnie. Trwał on do ok. 1800 r. Powstały wówczas pierwsze dwie symfonie, trzy koncerty fortepianowe, czy kilkanaście sonat fortepianowych, w tym najsłynniejsza Księżycowa. Styl utworów Beethovena był wówczas bardziej zachowawczy i zbliżony do twórczości jego wielkich poprzedników.

Po przełomie związanym z utratą słuchu i skupieniu pracy zawodowej na komponowaniu, nastąpił „heroiczny” okres twórczości. Mimo postępującej głuchoty napisał wiele monumentalnych dzieł, przez które przebija się heroiczna walka z przeciwnościami i hart ducha. Coraz bardziej uwydatniały się także kontrasty w tempie, dynamice czy melodii. Utwory traciły również wiele z ozdobnego, za to miały coraz bardziej zróżnicowane formy. Były to m.in. kolejne symfonie (od III do VIII), sonaty fortepianowe, IV i V koncert na fortepian, koncert skrzypcowy, czy opera Fidelio.

Późny okres twórczości, tzw. „romantyczny” (od ok. 1815 r.) to coraz mocniejsze przechodzenie do nowej epoki. Beethoven stosował wówczas coraz chętniej silne kontrasty i skomplikowaną fakturę, kontrapunkt i preferencję wielkich form wariacyjnych. Najbardziej znanym utworem z tego okresu jest IX Symfonia, gdzie w finale do orkiestry dołącza chór, msza symfoniczna Missa Solemnis czy kwartety smyczkowe.

Przez wielu ludzi Ludwig van Beethoven jest uważany za jednego z największych kompozytorów wszechczasów, a innowacyjności, jaką wprowadził nie byłoby wielu wybitnych twórców z okresu romantyzmu, czy XX wieku.