1854 życiorysów w bazie
codziennie nowe aktualizacje

Józef Piłsudski życiorys

Życiorys i biografia Józefa Piłsudskiego 

Józef Piłsudski przyszedł na świat 5 grudnia 1867 r. w Zułowie, zmarł 12 maja 1935 r. w Warszawie. Polski polityk, mąż stanu. Był działaczem niepodległościowym i społecznym. W 1904 r. założył Organizację Bojową PPS, a dziesięć lat później Polską Organizację Wojskową. 

Dzieciństwo i młodość

Przyszedł na świat w rodzinie Józefa Wincentego i Marii z Billewiczów. Po powstaniu styczniowym zamieszkali w Zułowie, gdzie zajęli się uprzemysłowieniem majątku. Zbudowali między innymi młyn i cegielnię. 

Józef Piłsudski został wychowany w katolickiej rodzinie, w duchu patriotyzmu. Miał troje młodszego rodzeństwa: Helenę, Zofię i Bronisława. Później na świat przyszli jeszcze: Adam, Kazimierz, Maria, Jan, Ludwik, Kacper, Piotr  i Teodor (bliźniaki nie dołożyli 2 lat).

Rodzeństwo odebrało solidne wykształcenie. Uczyli się między innymi dwóch języków niemieckiego i francuskiego. 

Kiedy Józef miał 7 lat rodzina wyprowadziła się do Wilna. Decyzja o wyjeździe była spowodowana problemami finansowymi. 

Matka osierociła go w 1884 r. 

Wykształcenie 

Uczęszczał do wileńskiego gimnazjum. Już jako chłopiec prowadził działalność patriotyczną. Razem z kolegami sprowadzali z Warszawy książki w języku polskim.

Po zdanej maturze, kontynuował edukację na Uniwersytecie Charkowskim. Studiował medycynę. Zaangażował się w działalność niepodległościową. Między innymi wziął udział w demonstracji studenckiej w marcu 1886 r. Jego edukację przerwało aresztowanie w 1887 r. Został oskarżony o udział w spisku na życie cara. Rzeczywiście należał on do struktur konspiracyjnych. Ostatecznie skazano go na 5 lat zesłania w Rosji. 

Zesłanie 

Karę miał odbyć w Kireńsku. Zanim jednak tam trafił zatrzymano go razem z innymi skazanymi w Irkucku. Tam w więzieniu wybuchł bunt. Wskutek zamieszek Piłsudski został pobity. Bezpodstawnie oskarżono go o współudział w organizacji buntu. 

Ostatecznie do Kireńska dotarł w grudniu 1887. Spędził tam niespełna 3 lata. Na zesłaniu przebywał między innymi razem z powstańcami styczniowymi. 

Działalność w PPS

Kiedy tylko w 1892 r. wrócił do Wilna, zapisał się do Polskiej Partii Socjalistycznej. Otwarcie sprzeciwiał się rusyfikacji kraju, pracował też jako korespondent w kilku pismach, był redaktorem naczelnym "Robotnika". Pracował również nad wydaniem broszury Aleksandra Imeretyńskiego. Ostatecznie nakładem PPS ukazała się w 1898 r. 

Wziął udział w Kongresie II Międzynarodówki Socjalistycznej w Londynie.

Po przeniesieniu się do Łodzi rozwinął tam tajną drukarnię "Robotnika". W 1900 r. aresztowano go po raz drugi za działalność konspiracyjną. Postawiono mu nieprawdziwe zarzuty: zabójstwo dwóch osób. Aby uniknąć kary, Piłsudski udawał chorobę psychiczną. W celu badań przeniesiono go do Petersburga, skąd uciekł dzięki wsparciu polskiego lekarza. 

Pod jego nieobecność PPS znacząco osłabła, wynikało to przede wszystkim z braku funduszy na prowadzenie działań. Piłsudski po powrocie przystąpił do jej reaktywacji. Zaczęto wydawać "PPS dla Litwy". 

Brał udział w opracowaniu pomysłu tworzenia polskich legionów w Japonii. W Tokio spotkał się z gen. Atsushi Muratą. Postulat Piłsudskiego dotyczący legionów, został jednak odrzucony. Udało się natomiast pozyskać środki finansowe na dalsze działania. W zamian za to, Polacy mieli przekazywać Japończykom informacje o sytuacji w Rosji. 

Odpowiadał również za powołanie do życia Organizacji Spiskowo-Bojowej i Organizacji Bojowej PPS. Ich celem była ochrona robotników biorących udział w demonstracjach oraz stawianie oporu zaborcy. OB zdobywała też fundusze na prowadzenie działalności opozycyjnej. Przykładowo w 1908 r. pod Bezdanami napadnięto na pociąg i zdobyto ponad 200 tys. rubli. 

Kiedy w partii doszło do rozłamu, PPS podzieliło się na Frakcję Rewolucyjną oraz tak zwaną część starych. Piłsudski poparł Frakcję Rewolucyjną i stanął na jej czele. 

W 1906 r. nawiązał łączność z wywiadem austriackim. Tam współpracował z kpt. Gustawem Iszkowskim oraz Józefem Rybakiem. Dwa lata później powołał do życia konspiracyjny Związek Walki Czynnej. W tym czasie jego wpływy rozwijały się coraz bardziej. 

Od 1912 r. sprawował funkcję naczelnego komendanta sił wojskowych. Przed I wojną światową mobilizował liczne grupy paramilitarne. 

I wojna światowa

3 sierpnia 1914 r. w Krakowie uformowano I Kompanię Kadrową. Dowodził nią Tadeusz Kasprzycki.

Trzy dni później na posiedzeniu Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych Piłsudski poinformował zebranych, że w Warszawie powołano do życia Rząd Narodowy, a on został Komendantem Głównym Wojsk Polskich. Komisja przyjęła jego oświadczenie, mimo że powstanie Rządu Narodowego było fikcją. 

Piłsudski 12 sierpnia 1914 r. wydał odezwę, w której ponownie powiedział o powołaniu rządu. Dopiero kiedy utworzono Naczelny Komitet Narodowy istnienie RN, o którym mówił Piłsudski przestało mieć znaczenie. Usunięto go ze stanowiska komendanta Legionów Polskich. 

Przeciwko niemu obrócili się również dowódcy Austrii. Wtedy Piłsudski podjął rozmowy z NKN i ustalił, że przestanie zabiegać o powołanie Rządu Narodowego, ale będzie mógł zostać dowódcą oddziałów strzeleckich. 

Wbrew ustaleniom NKN powołał do życia Polską Organizację Narodową oraz Polską Organizację Wojskową, której był komendantem. 

W 1915 r. sfinalizował wcielanie warszawskiego batalionu POW do I Brygady. W związku z brakiem międzynarodowego poparcia dla legionów, Piłsudski zrezygnował z dowództwa (1916 r.). Była to jego forma manifestu. Zgodnie z przewidywaniami Polacy zbiorowo zaczęli rezygnować z służby wojskowej na rzecz Austrii i Niemiec. W związku z tym 5 listopada 1916 r. Cesarstwo Niemieckie i Austro-Węgry uznały istnienie niezależnego polskiego państwa na ziemiach rosyjskich. 

W tym samym roku Piłsudski wszedł w skład Tymczasowej Rady Stanu. Wystąpił z niej 2 lipca. Nakłaniał polskich żołnierzy, aby nie ślubowali posłuszeństwa państwu niemieckiemu. Spowodowało to internowanie kilku tysięcy Polaków oraz masowe przeniesienia żołnierzy do Włoch.

Naczelny Dowódca

Piłsudski 22 lipca 1917 r. trafił do aresztu. Z Gdańska przeniesiono go do Spandau, a następnie do Magdeburga. Przebywał tam razem z Sosnowskim. Niemcy próbowali zmusić go do podpisania oświadczenia deklarującego, że nie będzie prowadził działań przeciwko nim. Piłsudski odmówił. Dopiero kiedy w Niemczech zaczęła się rewolucja listopadowa, dwaj więźniowie zostali odesłani do Warszawy. 

Do Warszawy dotarł 10 listopada 1918 r. Został hucznie przywitany. W tym czasie istniały już w Polsce lokalne ośrodki władzy, na ich czele stali między innymi Daszyński, Witos, czy Korfanty. Rada Regencyjna zdecydowała, że powierzy mu dowództwo i zwierzchnictwo nad polskim wojskiem. Dodatkowo, miał odpowiadać za powstanie rządu narodowego. 

Kilka dni później, Rada Regencyjna się rozwiązała. Piłsudski został Naczelnym Dowódcą WP (14 listopada). Szybko wydał dekret, w którym ustanowił nową nazwę: Republikę Polską. Ignacy Daszyński został premierem. Jednak po powołaniu rządu podał się do dymisji. Powodem był liczny sprzeciw stronnictw politycznych. Na stanowisku premiera zastąpił go Jędrzej Moraczewski. Jego kandydaturę poparła endecja. 

22 listopada Piłsudski mianował się Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. 

Naczelnik Państwa

W 1919 r. Piłsudski ustanowił nowego premiera. Moraczewskiego zastąpił Ignacy Paderewski. W styczniu 1919 r. odbyły się również wybory do Sejmu Ustawodawczego, a 20 lutego przedłużono uprawnienia Piłsudskiego, jako Naczelnika Państwa.  

Dążył do wyeliminowania zagrożenia ze strony Rosji. Piłsudski rozpoczął wyprawę wileńską, która była jednoznaczna z wybuchem wojny. Do pierwszego starcia wojsk doszło 17 lutego 1919 r. Polacy zajęli Wilno 21 kwietnia. Następnie weszli do Halicza, Stanisławów, Tarnopola. Piłsudski zażądał od Rosji aby ich wojsko wyznaczyło naturalną granicę z Polską. Doszło do tajnych negocjacji na Polesiu wołyńskim.

Wojna z Rosją

Kiedy w grudniu 1919 r. Paderewski zrezygnował ze stanowiska premiera, zastąpił go Leopold Skulski. Jego rząd działał do 9 czerwca. Następnie premierem został Władysława Grabski.

Piłsudski otrzymał buławę marszałkowską. Został Pierwszym Marszałkiem Polski. 

Piłsudski zdecydował o rozpoczęciu wyprawy kijowskiej. Uznał, że atak na Ukrainę dotknie rosyjskich dowódców. Wtedy też zagwarantował Ukraińcom, że poprze utworzenie państwa ukraińskiego. W zamian za to Ci mieli wesprzeć Polaków w wojnie z Bolszewikami. Atak zbrojny zaplanowano na 25 kwietnia. 7 maja zajęto Kijów. Ostatecznie jednak wojska bolszewickie wyparły Polaków pod dowództwem Rydza-Śmigłego. Żołnierze Armii Czerwonej ruszyli w kierunku Polski. 

W Polsce powołano Radę Obrony Narodowej, która zwróciła się do aliantów z prośbą o pomoc i przeprowadzenie rozmów z Rosją.  Wynik negocjacji był zdaniem Piłsudskiego niekorzystny dla Polski.

Bitwa Warszawska zwana też Cudem nad Wisłą trwała od 13 do 25 sierpnia. Polski plan bitwy okazał się być sukcesem. Dowodzona przez Piłsudskiego grupa uderzeniowa już 16 sierpnia znacząco osłabiła Armię Czerwoną. 

Wojna z Rosją zakończyła się 12 października 1920 r. podpisaniem pokoju w Rydze. Z kolei stan wojny zakończył traktat ryski, który podpisano rok później. 

Kryzys gabinetowy

W latach 20. Piłsudski coraz częściej nie zgadzał się z decyzjami premiera Ponikowskiego. Ich główny spór dotyczył ministra spraw spraw zagranicznych Konstantego Skirmunt. Piłsudski zażądał wreszcie jego dymisji. 

Ostatecznie cały rząd upadł. Tym samym rozpoczął się tak zwany kryzys gabinetowy. Piłsudski próbował samodzielnie powołać nowego premiera - Artura Śliwińskiego. Jednak jego rząd nie przetrwał. Wtedy Sejm zaproponował aby Wojciech Korfanty został premierem. Piłsudski odmówił. Próbowano nawet uchwalić przeciwko Piłsudskiemu wotum nieufności. Jednak za mało posłów zagłosowało za przyjęciem wniosku. 

Wreszcie na premiera wybrano Juliana Nowaka. Ministrem spraw zagranicznych został Narutowicz, zgodnie z życzeniem marszałka. 

Po listopadowych wyborach powołano nowy Sejm i Senat. Zasiadali w nim zarówno przedstawiciele lewicy, prawicy, centrum i mniejszości narodowych. Zgromadzenie wybrało prezydenta. Został nim Gabriel Narutowicz. Sam Piłsudski nie zdecydował się na kandydowanie. Uważał, że prezydent ma jedynie funkcje reprezentatywne i za małą realną władzę.

14 grudnia Piłsudski przekazał władzę Narutowiczowi. Sam wycofał się z polityki. 

Kiedy 16 grudnia 1922 r. doszło do zamachu na życie prezydenta, władza przypadła Maciejowi Ratajowi (marszałek Sejmu). Premierem został Władysław Sikorski. 

Już 20 grudnia nowym prezydentem został Stanisław Wojciechowski.

Przewrót majowy

Po kolejnej nieudanej próbie stworzenia gabinetu, Piłsudski postanowił interweniować. Kiedy 10 maja 1926 r. powstał rząd pod dowództwem Wincentego Witosa, Piłsudski otwarcie go skrytykował. 

Wydał rozkaz marszu jednostek, które mu podlegały na Warszawę. Piłsudski spotkał się z ówczesnym prezydentem (12 maja). Rozmowa nie przyniosła pojednania. Siły rządowe rozpoczęły działania przeciwko podległym Piłsudskiemu żołnierzom. Już 14 maja odbyło się decydujące starcie. 

Piłsudski dokonał zamachu stanu. Zmusił rząd do poddania się do dymisji. Podobnie postąpił prezydent. Warto tutaj zaznaczyć, że jego ruchy miały poparcie społeczne.

Na czele rządu stanął Kazimierz Bartel, z koeli Piłsudski objął stanowiska ministra spraw wojskowych oraz Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Sprawował jednak faktyczną władzę w państwie. 

Na prezydenta wybrano Ignacego Mościckiego. Już we wrześniu rząd podał się do dymisji. Premierem został Józef Piłsudski - 2 września 1926 r.

Premier

W skład jego pierwszego rządu weszli zarówno przedstawiciele lewicy, jak i konserwatystów.

Piłsudski walczył z nasilonymi podziałami politycznymi w Polsce. Chciał nadać większą władzę prezydentowi. Jednak najwięcej uwagi poświęcał wojsku. 

W styczniu 1928 r. powstało ugrupowanie Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Partia odniosła sukces w marcowych wyborach parlamentarnych. Zdobyła 130 mandatów w Sejmie. Na marszałka Sejmu wybrano Daszyńskiego. Było to niezgodne z sugestiami marszałka.  

W tym czasie Piłsudski zaczął podupadać na zdrowiu. Dlatego też w czerwcu 1928 r. marszałek podał się do dymisji. Zastąpił go Kazimierz Bartel, następnie Kazimierz Świtalski, później ponownie Bartel i Walery Sławek - poddał się do dymisji w sierpniu 1930 r. kiedy to  Centrolew rozpoczął organizowane manifestacje przeciwko rządowi. W tym czasie marszałek otwarcie krytykował parlament. 

Piłsudski ponownie został premierem. 1 września na spotkaniu z Felicjanem Sławojem (ministrem spraw wewnętrznych) ustalili listę wrogów politycznych marszałka. Znaleźli się na niej między innymi: Witos, Korfanty, czy Lieberman. Polityków aresztowano i osadzono w twierdzy brzeskiej. Byli tam poddawani torturom fizycznym i psychicznym. 

W listopadzie 1930 r. zorganizowano wybory parlamentarne. Tym razem wygrała je Sanacja. Piłsudski 4 grudnia zrezygnował ze swojego urzędu. Wyjechał na Maderę, gdzie przebywał do 29 marca 1931 r. 

Po powrocie doprowadził do dymisji rządu Sławka, który objął po nim fotel premiera. Na czele rządu osadził Aleksandra Prystora. 

Życie prywatne 

Od 1899 r. żonaty z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową. Jego żona również należała do PPS. 

Aby móc wziąć ślub Piłsudski zmienił wyznanie na luteranizm. Piłsudski miał romans z Aleksandrą Szczerbińską, która urodziła mu dwie córki. Para pobrała się po śmierci pierwszej żony Piłsudskiego w 1921 r. Zamieszkali w Belwederze. 

Piłsudski miał wiele pasji i zainteresowań. Chętnie stawiał pasjansa i grał w szachy. Żył skromnie i prosto, często nie korzystał z należnych mu przywilejów np. podróż pierwszą klasą. Miał swojego ulubionego konia. Była to Kasztanka. 

Wokół jego osoby narodził się kult, który był szczególnie silny w Polsce w czasie dwudziestolecia międzywojennego. Traktowano go jak wizjonera, kreatora. Wśród działaczy były osoby, które darzyły go bezgranicznym zaufaniem. Jego portrety wisiały w wielu polskich domach. Z czasem stał się symbolem niepodległości.

Najczęściej był krytykowany za swój konserwatyzm, autorytaryzm i organizację zamachu majowego 1926. Był również oskarżany przez endecję o współpracę z Niemcami.

Na przestrzeni lat posługiwał się różnymi pseudonimami: Wiktor i Mieczysław, Komendant, Dziadek, Marszałek oraz Ziuk.

Pozostawił po sobie szeroki dorobek piśmienniczy, który został zebrany i wydany przez Instytut jego imienia. 

Śmierć

Kiedy 11 listopada 1934 r. zasłabł w czasie obchodów Święta Niepodległości, sprowadzono z Austrii prof. Karela Wenckebacha. Lekarz postawił diagnozę. Piłsudski chorował na nowotwór wątrobowokomórkowy.

Zmarł 12 maja 1935 r. w Belwederze. Po jego śmierci ogłoszono w Polsce żałobę narodową. W pogrzebie uczestniczyły tysiące osób. Wcześniej jego ciało wystawiono w krypcie św. Leonarda na Wawelu. 

Jego serce pochowano na wileńskim cmentarzu Na Rossie. Spoczęło obok matki Piłsudskiego. 

Skomentuj / dodaj informacje o osobie

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

2 + 1 =

Komentarze

Podobne biografie i życiorysy

Źródła

Zdjęcie pochodzi z portalu commons.wikimedia.org. Zdjęcie zostało wykorzystane na podstawie domeny publicznej. Obraz został opublikowany po raz pierwszy poza Stanami Zjednoczonymi przed 1 marca 1989 r. bez informacji o prawach autorskich lub przed 1964 r. bez odnowienia praw autorskich lub zanim kraj źródłowy nawiązał stosunki dotyczące praw autorskich ze Stanami Zjednoczonymi. Znajdował się w domenie publicznej w jego ojczystym kraju (Polsce) w dniu 1 stycznia 1996 r.