Józef Dowbor-Muśnicki życiorys

Życiorys i biografia Józefa Dowbora-Muśnickiego

Wojskowy polskiego pochodzenia, generał porucznik Armii Rosyjskiej, a następnie generał broni Wojska Polskiego. Dowódca powstania wielkopolskiego.

Pochodzenie

Urodził się 25 października 1867 r. w Garbowie k. Sandomierza, jako syn Romana i Antoniny Wierzbickiej. Jego rodzina miała szlacheckie korzenie wywodzące się z terenów Litwy. Miał starszego brata – Konstantego. Józef wziął z niego przykład przy wyborze drogi życiowej, jaką była kariera wojskowa.

Edukacja

Chłopiec początkowo uczył się w domu, następnie uczęszczał do gimnazjum w Radomiu. Po czterech latach ukończył szkołę i dostał się do petersburskiego Korpusu Kadetów. Został absolwentem uczelni w 1886 r. jako podoficer, a dalszą edukację kontynuował w Konstantynowskiej Szkole Wojskowej.

W tamtych czasach kariera wojskowa w carskiej armii była niemożliwa dla katolików, dlatego też Dowbor-Muśnicki w 1890 r. przeszedł na kalwinizm. Przed rozpoczęciem studiów w Akademii Sztabu Generalnego służył w różnych jednostkach jako porucznik.

Służba w Armii Rosyjskiej

Po ukończeniu uczelni w 1902 r., już jako kapitan, służył w różnych jednostkach na terenie całego Imperium Rosyjskiego. W latach 1904-1905 r. uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej, później był członkiem sztabu I Korpusu Syberyjskiego, jednostek w Irkucku i Charkowie, a przed wybuchem wojny szefem sztabu 7 Dywizji Piechoty z Woroneża.

W 1914 r. awansował na stopień pułkownika walczył na froncie austriackim, gdzie został ranny. Przechodził rekonwalescencję w Moskwie.

I Korpus Polski

W 1917 r. został awansowany do stopnia generała. Gdy w tym samym roku w wyniku rewolucji został obalony carat, Dowbor-Muśnicki oddał się do dyspozycji Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego. Powierzono mu funkcję utworzenia i dowodzenia I Korpusem Polskim. Ogłosił neutralność swojej jednostki od wewnątrzkrajowych rozgrywek politycznych, jednak komuniści zaatakowali korpus początkiem 1918 r. Żołnierze generała nie ugięli się przed siłami Gwardii Czerwonej i odnieśli ważne zwycięstwa.

Generał Dowbor-Muśnicki podjął także kontrowersyjną decyzję o niepodejmowaniu walki z oddziałami niemieckimi, które otoczyły oddziały Korpusu Polskiego po zawiązaniu pokoju brzeskiego. Rozwiązał wojsko liczące 20 tys. żołnierzy, co spotkało się z krytyką ze strony piłsudczyków, jednak dzięki temu prawdopodobnie uniknął dużych strat w ludziach, którzy mogli powrócić do domów i być włączonymi do wojska w niepodległym kraju.

Powstanie wielkopolskie

Sytuacja w Polsce tuż po odzyskaniu niepodległości nie należała do najłatwiejszych, gdyż nowopowstałe państwo musiało w dalszym ciągu walczyć o utrzymanie dopiero co zdobytych granic. Józef Dowbor-Muśnicki zgłosił do tworzonego wojska, gdy więc 27 grudnia 1918 r. wybuchło powstanie wielkopolskie, Marszałek Piłsudski mianował go dowódcą oddziałów powstańczych. Co ciekawe, nie była to przypadkowa nominacja, gdyż obydwaj panowie nie pałali do siebie sympatią. Marszałek chętnie pozbywał się nielubianego generała z Warszawy, a równocześnie liczył ponoć, że będzie mógł go obarczyć ewentualną porażką.

Doświadczony generał postanowił podejść profesjonalnie do dowodzenia powstaniem. Wraz ze sztabem i Komisariatem NRL (któremu bezpośrednio podlegał) oraz dotychczasowym dowódcą mjr. Stanisławem Taczakiem zorganizował wojsko na wzór rosyjskich jednostek. Mogło to powodować konflikty wśród żołnierzy służących dotychczas w wojsku niemieckim. Dowbor-Muśnicki powołał do służby 11 roczników rekrutów, a z bardziej doświadczonych żołnierzy i swoich byłych współpracowników z Korpusu Polskiego stworzył zawodową kadrę oficerską. Dbał również o jednolite umundurowanie żołnierzy, a także prawdziwą przysięgę wojskową.

Końcem stycznia 1919 r. armia liczyła już 27 tys. żołnierzy, a w szczytowym okresie, gdy linia bronionych granic wynosiła ok. 400 km, ponad 100 tys. ludzi. Ponadto, po ustabilizowaniu sytuacji w Wielkopolsce, wysłano stamtąd część jednostek do obrony Lwowa.

Generał nadzorował także włączenie armii wielkopolskiej do sił zbrojnych Rzeczpospolitej.

Wojna polsko-bolszewicka

Gdy w 1920 r. wybuchła wojna polsko-bolszewicka Muśnicki chciał włączyć się do walki, informując o tym telegraficznie Marszałka, a następnie pisząc list do premiera. Zawarł w nim swoje krytyczne spostrzeżenia odnośnie prowadzonych walk. Ponownie odżyły też animozje między Piłsudskim a Dowborem-Muśnickim. Marszałek zaproponował generałowi dowodzenie frontem południowym, kierowanym już przez Iwaszkiewicza. Ten cenił wojskowego i nie chciał zabierać mu dowództwa, ale krytycznie odnosił się do podległych mu oficerów. Był również rozczarowany faktem, że nie powierzono mu kierownictwa armią wielkopolską, która została skierowana do obrony stolicy. Odrzucił więc propozycję Piłsudskiego i tym samym pogrzebał swoją karierę polityczną i wojskową. Przychylni mu do tej pory politycy i wojskowi mieli mu za złe, że opuścił kraj w tak trudnej sytuacji.

Dwudziestolecie międzywojenne

Józef Dowbor-Muśnicki został przeniesiony do rezerwy z dniem 6 października 1920 r., a od końca marca 1924 r. do stanu spoczynku. Ostatnie lata życia spędził na Wielkopolsce, najpierw w Lusowie, a później w podpoznańskim Batorowie.

Zawsze był zwolennikiem apolityczności armii, dlatego też poparł stronę rządową podczas przewrotu majowego. Był też aktywnym publicystą i w swoich publikacjach krytycznie wypowiadał się o piłsudczykach i przypisywaniu im głównych zasług w odzyskaniu niepodległości.

Życie prywatne

W 1905 r. ożenił się z Agnieszką Korsońską. Jej śmierć w 1920 r. po ciężkiej chorobie zdruzgotała Józefa, który wówczas przebywał w Warszawie. Depresja po śmierci żony była też jedną z przyczyn przejścia do rezerwy.

Mieli czworo dzieci: córki Janinę i Agnieszkę oraz synów Olgierda i Giedymina. Najmłodsze dziecko miało zaledwie kilka miesięcy, gdy zmarła matka. Nie był to jednak koniec trudnych dziejów tej rodziny. Obydwie córki zginęły z rąk okupantów w trakcie II wojny światowej – Janina w Katyniu, Agnieszka w Palmirach.

Śmierć, upamiętnienie

Generał Dowbor-Muśnicki zmarł na serce 26 października 1937 r. w Batorowie. Pochowano go obok żony, na miejscowym cmentarzu w Lusowie. Obok grobu znajdują się dwie urny z ziemią z miejsc w których zginęły córki Muśnickich.

W trakcie życia był honorowany wieloma orderami za zasługi wojenne. Co ciekawe, wśród nich nie było żadnego polskiego odznaczenia. Otrzymał je dopiero pośmiertnie – w 1998 r. Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski oraz Order Orła Białego w 2018 r.

Jest patronem  17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej w Międzyrzeczu, a także ulic w kilku polskich miastach.