Jan Zumbach życiorys

Życiorys i biografia Jana Zumbacha

Jan Zumbach to podpułkownik pilot Wojska Polskiego z czasów II wojny światowej. As myśliwski i dowódca Dywizjonu 303 z czasu bitwy o Anglię.

Pochodzenie i młodość

Jan Eugeniusz Ludwik Zumbach urodził się 15 kwietnia 1915 r. w podwarszawskiej wiosce Ursynów. Rodzina jego ojca pochodziła ze Szwajcarii, sam również posiadał to obywatelstwo, z kolei matka wywodziła się z rodziny ziemiańskiej. Gdy miał 7 lat, rodzice przeprowadzili się do Bobrowa na Pomorzu. Pierwsze lekcje Jan pobierał w domu, od prywatnego nauczyciela. Następnie uczęszczał do państwowego gimnazjum, najpierw w Bobrowie, a później w Płocku. W tym ostatnim zdał maturę, w 1935 r.

Jego pasja do lotnictwa rozpoczęła się już w dzieciństwie, kiedy mając 13 lat uczestniczył w pokazach lotniczych. Od tamtej pory postanowił zostać lotnikiem. Nie posiadał polskiego obywatelstwa, a obowiązywało ono przy naborze do wojska. Zumbach zrekrutował się zatem za pomocą podstępu, przedstawiając inny dokument tożsamości, na którym nie było wymienionego obywatelstwa.

Kariera wojskowa i wybuch wojny

Po zdanej maturze w tym samym roku odbył szkolenie rekruckie w 27 Pułku Piechoty w Częstochowie, na dywizyjnym kursie podchorążych rezerwy piechoty. W następnym roku dostał się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Ukończył ją 15 października 1938 r., otrzymując stopień podporucznika o specjalności pilota myśliwskiego.

Rozpoczął służbę w 111 eskadrze myśliwskiej. Wiosną 1939 r. uczestniczył w ćwiczeniach bojowych w Brześciu nad Bugiem. Wracając z nich, w trakcie lądowania zahaczył samolotem o stojący na lotnisku samochód. Poturbowany i połamany w kilku miejscach wyjechał na rehabilitację do Zaleszczyk, niedaleko granicy z Rumunią. Tam też zastał go wybuch wojny.

Na wieść o jej rozpoczęciu próbował odnaleźć swoją eskadrę i włączyć się do walki. Dotarł do Warszawy i nie znajdując przyjaciół przez pewien czas latał w samolocie łącznikowym. 17 września opuścił kraj przedostając się do Rumunii. Uniknął internowania dzięki posługiwaniu się fałszywymi dokumentami, wg których ukończył seminarium duchowne.

Walka na frontach zachodnich

Wędrował przez Bukareszt i Bejrut do Marsylii. We Francji Zumbach przeszedł przeszkolenie na samolocie MS-400 i oczekiwał na przydział do polskiej jednostki lotniczej. W maju 1940 r. otrzymał w końcu przydział do tzw. klucza kominowego pod dowództwem mjr Zdzisława Krasnodębskiego. Uczestniczył głównie w lotach patrolowych, broniąc lotnisk w Châteaudun i Etampes W czerwcu tego samego roku ewakuował się do Wielkiej Brytanii na statku „Kmicic”. W Northolt trafił do polskiego dywizjonu 303 im. Tadeusza Kościuszki.

Bitwa o Anglię

Polscy lotnicy nie byli od razu kierowani na loty bojowe. Anglicy nieufnie podchodzili do ich umiejętności, kazali trenować na rowerach, prowadzić pozorowane ataki na bombowce czy szlifować język komend. Do lotów bojowych Zubach został dopuszczony początkiem września 1940 r., a 7 dnia tego miesiąca zestrzelił 2 niemieckie bombowce. Był bardzo skutecznym pilotem. W trakcie bitwy o Anglię i później łącznie zaliczył 12 pewnych trafień i 5 prawdopodobnych. Polacy zaczęli być ogromnie doceniani za postawę bojową i skuteczność przy niewielkich stratach własnych. Również Jan został odznaczony Krzyżem Walecznych (później dostał go jeszcze trzykrotnie), a także Srebrnym Krzyżem Virtutti Militari.

4 grudnia 1941 r. został w ramach odpoczynku przydzielony do jednostki wyszkolenia bojowego w Grangemouth, gdzie pracował jako instruktor pilotażu myśliwskiego. Powrócił do dywizjonu w marcu następnego roku. Awansował na stopień kapitana i objął dowodzenie nad jedną z eskadr. 18 maja 1942 r. został dowódcą całego dywizjonu. W kolejnym roku dowodził już 3 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego, następnie 133 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Uczęszczał też wtedy do Wyższej Szkoły Lotniczej. Awansował nie tylko w polskim, ale też w brytyjskim wojsku. Końcem stycznia 1945 r. przeniesiono go do sztabu 84 Grupy Myśliwskiej RAF.

Awanturnik

Jan Zumbach to do tej pory niewątpliwie jedna z barwniejszych postaci polskiego lotnictwa. Miał usposobienie awanturnika i zawadiaki, przez co jeszcze w szkole lotniczej pakował się w kłopoty. Jego miłość do przygód i wyzwań sprawiała, że osiągał słabe wyniki na testach, ale równocześnie był jednym ze zdolniejszych absolwentów szkoły. Również w trakcie przerw w lotach w trakcie bitwy o Anglię spędzał czas na romansach i imprezach. Jak sam wspomniał, do niemieckiej niewoli dostał się lecąc pod wpływem alkoholu. W trakcie wojny nawiązywał również różnorakie znajomości, które miały niewątpliwy wpływ na jego późniejsze życie.

Życie po wojnie

7 kwietnia 1945 r. dostał się na krótko do wspomnianej niewoli. Powrócił z niej 12 maja, po kapitulacji Niemiec. W wojsku służył jeszcze do października 1946 r., skąd odszedł do cywila w stopniu majora.

Jego dalsze życie było w dalszym ciągu barwne. Przeprowadził się do Szwajcarii, założył firmę taksówkarsko-przewozową, świadczącą usługi lotnicze. Była ona jednak jedynie przykrywką do przemytu papierosów, diamentów, złota, czy zegarków. Prowadził ten biznes ze zmiennym szczęściem (okradli go wspólnicy), do połowy lat 50. Otworzył wtedy dyskotekę w Paryżu.

W 1962 r. został najemnikiem i twórcą lotnictwa Katangi, regionu w środkowej Afryce chcącego odłączyć się od Konga bombardując tamtejsze miejscowości. Przegoniony przez ONZ uciekł do Angoli, a następnie powrócił do Francji. Prowadził tam dobrze prosperującą restaurację. Do Afryki wrócił ponownie jako najemnik w 1967 r., tworząc lotnictwo tym razem zbuntowanej Biafry (regionu Nigerii). Przebywał tam przez około rok, a po zakończeniu działań wojennych wyjechał do Europy.

Śmierć

Do swojej śmierci pracował w branży gastronomiczno-rozrywkowej. W latach 70 przyjeżdżał także do Polski, chcąc założyć firmę polonijną.

Jan Zumbach zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w swoim paryskim mieszkaniu 3 stycznia 1986 r, a podjęte śledztwo zostało umorzone. Został pochowany w Polsce, na wojskowym cmentarzu w Powązkach.

Odznaczenia i upamiętnienie

Zumbach napisał autobiograficzną książkę Ostatnia walka, która ukazała się w kilku językach.

Poza czterokrotnym odznaczeniem Krzyżem Walecznych i orderem Virtutti Militari, otrzymał dwukrotnie Medal Lotniczy, Polową Odznakę Pilota, a także dwa razy brytyjskie odznaczenie Zaszczytny Krzyż Lotniczy.