Jan Karol Chodkiewicz życiorys

Życiorys i biografia Jana Karola Chodkiewicza

Jan Karol Chodkiewicz to jeden z najbardziej znanych dowódców wojskowych z czasów Rzeczpospolitej szlacheckiej. Hetman wielki litewski, właściciel licznych dóbr ziemskich. Pod jego dowództwem na początku XVII wieku polska armia odnosiła spektakularne zwycięstwa nad Szwedami i Rosjanami.

Dzieciństwo i pochodzenie

Jan Karol pochodził z zamożnej rodziny magnackiej o bogatych tradycjach. Nie znamy dokładnej daty jego urodzin, wiadomo jedynie, że było to w 1560 r. Jego ojciec, Jan senior, był marszałkiem wielkim litewskim. Matka również pochodziła ze szlacheckiej rodziny.

Wraz z bratem Aleksandrem, Jan Karol rozpoczął edukację w domu rodzinnym. Była to zarówno nauka czytania, pisania, liczenia, czy historii, ale też umiejętności praktyczne. Młodzi szlachcice uczyli się jazdy konnej, strzelania z łuku oraz władania bronią. Przekazy historyczne mówią, że już wtedy ujawniały się zdolności przywódcze chłopca, ale też jego wybuchowy i choleryczny charakter.

Edukacja i podróże

Mając 13 lat Karol rozpoczął naukę w jezuickiej Akademii Wileńskiej, gdzie poszerzał zdobytą już wiedzę. Już wtedy musiał być wyróżniającym się uczniem, gdyż witał w murach szkoły samego Stefana Batorego, jadącego wówczas na wojnę z Moskwą. Po ukończeniu akademii w 1579 r. rozpoczął dalsze studia w jezuickiej szkole w niemieckim Ingolstadt. Zgłębiał tam m.in. filozofię i prawo.

Chodkiewicz zdobywał wiedzę na temat wojska także w trakcie podróży po Europie Zachodniej, które odbywał wraz z bratem. We Włoszech i na Malcie poznawał tamtejsze systemy, pobierając naukę m.in. od zakonników maltańskich. W 1590 r. powrócił do kraju. Jedną z przyczyn była śmierć matki i zadłużenie rodzinnego majątku, spowodowane podróżami.

Po powrocie do Polski w wieku 36 lat Chodkiewicz rozpoczął karierę wojskową. Walczył najpierw pod dowództwem Stefana Żółkiewskiego przeciwko Kozakom, uczestniczył także w wyprawach pod rozkazami Krzysztofa Radziwiłła i Jana Zamojskiego. Z tym ostatnim w 1600 r. wziął udział w zwycięskiej wyprawie na Wołoszczyznę.

Wojna inflancka

Skuteczne umiejętności dowódcze, posłuch i szacunek żołnierzy sprawiły, że w 1602 r. Zygmunt III Waza mianował Chodkiewicza hetmanem polnym litewskim.

Największą sławę przyniosły mu stoczone walki ze Szwedami w trakcie wojny inflanckiej. Dowodząc znacznie mniejszym pod względem liczebności wojskiem wygrał w 1601 r. bitwę pod Kokenhausen, rok później obronił Rygę. Polska husaria rozgromiła również Szwedów w bitwach pod Białym Kamieniem i pod Kircholmem (odpowiednio 1604 i 1605 r.). To dzięki tej formacji wojskowej możliwe były spektakularne zwycięstwa nad trzykrotnie liczniejszą armią przeciwnika. O czynach Chodkiewicza dowiedział się cały ówczesny świat, a on sam został wielkim hetmanem litewskim i otrzymał liczne majątki ziemskie.

Dalsza kariera dowódcza

Po wygranych na Inflantach bitwach Karol Chodkiewicz tłumił rokosz sandomierski (wzniecony przez jego przeciwnika, kasztelana wileńskiego Janusza Radziwiłła). W późniejszym czasie przeniósł się na front wschodni, walcząc z wojskami moskiewskimi podczas wojny polsko-rosyjskiej. W latach 1611-12 trzykrotnie zaopatrywał polską załogę na Kremlu w żywność, za czwartym razem poniósł porażkę, która zmusiła Polaków do kapitulacji. Kilka lat później (1617-18) ponownie dowodził wojskami królewicza Władysława w wyprawie na Moskwę, jednak bez powodzenia. Zakończyła się ona rozejmem w Dywlinie.

Życie prywatne

W 1593 r. Jan Karol ożenił się z wdową po księciu słuckim Siemionie Olelkowiczu, Zofią Mielecką Olelkowiczową. Małżeństwo było udane, małżonkowie w trakcie wypraw wojennych Chodkiewicza często pisali do siebie listy. Mieli trójkę dzieci – dwóch synów Hieronima i Kazimierza oraz córkę Annę. Jednak jedynie ona dożyła dorosłości. Po śmierci Zofii w 1619 r. hetman, chcąc starać się o przedłużenie rodu, ożenił się powtórnie w listopadzie 1620 r. Jego drugą żoną została młodsza o 40 lat Anna Alojza Ostrogska. Para nie doczekała się jednak dzieci.

Śmierć

Po śmierci Stefana Żółkiewskiego, Chodkiewicz objął dowództwo armii polsko-litewsko-kozackiej w wojnie obronnej przeciwko Turkom w 1621 r. Był już wtedy w podeszłym wieku, dlatego kierował walkami ze swojego namiotu. Skuteczna obrona Chocimia powstrzymała najazd Turków na Polskę, jednak sam hetman zmarł w trakcie oblężenia 24 września 1621 r. Został pochowany najpierw w Kamieńcu Podolskim, a następnie w Ostrogu, majątku swojej drugiej żony.