Aleksy Dawidowski „Alek” życiorys

Życiorys i biografia Aleksego Dawidowskiego

Maciej Aleksy Dawidowski ps. „Alek”, „Kopernicki” – podharcmistrz, w trakcie II wojny światowej członek Szarych Szeregów. Jako pierwszy harcerz odznaczony pośmiertnie orderem Virtutti Militari. Jeden z bohaterów powieści Kamienie na szaniec.

Dzieciństwo i rodzina

Maciej Aleksy Dawidowski urodził się w Drohoybczu 3 listopada 1920 r. Pochodził z inteligenckiej rodziny – ojciec był inżynierem technologiem, a później dyrektorem administracyjnym fabryki karabinów w Warszawie, matka inżynierem chemikiem. Alek – bo używał jedynie drugiego imienia, miał również siostrę, Marylę. Po podjęciu przez ojca pracy w fabryce, rodzina przeprowadziła się najpierw do Piaseczna, a później do Warszawy.

Edukacja

Po skończeniu szkoły powszechnej, chłopiec rozpoczął edukację w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego. Uczył się w klasie matematyczno-fizycznej. Poznał tam swoich późniejszych towarzyszy broni – Tadeusza Zawadzkiego i Jana Bytnara, z którym siedział w ławce. Podobnie jak koledzy został harcerzem dołączając do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Bolesława Chrobrego w 1933 r.

Alek był szczupłym i wysokim chłopcem o dużej sprawności fizycznej. Występował na zawodach lekkoatletycznych, pływał, grał w koszykówkę.

Miał dziewczynę, Barbarę Sapińską.

Wybuch wojny

W początkowych dniach wojny wraz z drużyną wymaszerował z Warszawy wracając dopiero po kapitulacji, początkiem października.

Wojna nie oszczędziła jego rodziny. Jeszcze jesienią 1939 r. został aresztowany ojciec Alka, rozstrzelany pod koniec tego samego roku w ogrodach sejmowych bądź w Palmirach. Także jego matka została aresztowana przez gestapo w 1942 r., w związku z działalnością syna. Znalezione przy niej materiały konspiracyjne spowodowały wywiezienie jej do obozu koncentracyjnego najpierw na Majdanku, a następnie w Ravensbrück.

Po powrocie do Warszawy na początku wojny, Dawidowski zaangażował się w działalność podziemną. Najpierw w PLAN, a w 1941 r. w Szarych Szeregach. Był również aktywnym członkiem Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Aby pomóc mamie w utrzymaniu rodziny podejmował pracę m.in. jako rikszarz i szklarz.

W trakcie okupacji, od września 1940 r. Dawidowski uczęszczał do Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Nagły wyjazd wymusił przerwanie nauki.

Działalność sabotażowa

Alek wraz z „Rudym” konkurowali wręcz w pomysłowości i odwadze w przeprowadzanych akcjach sabotażowych. Dawidowski „wyspecjalizował się” w zarzucaniu polskiej flagi na trakcje tramwajowe, której późniejsze ściągnięcie przysparzało Niemcom sporo trudu.

Sławę i pseudonim „Kopernicki” zyskał dzięki brawurowej akcji 11 lutego 1942 r. Samodzielnie ściągnął wtedy niemiecką tablicę z pomnika Mikołaja Kopernika przykrywającą polski napis. Co ciekawe, samą akcję planował na późniejszy termin, a przyspieszył ją, gdy zauważył jak łatwo demontują się śruby mocujące tablicę. Zapoczątkował tym samym tzw. „wojnę pomników”, w trakcie której Niemcy mścili się, usuwając z przestrzeni publicznej pomnik Jana Kilińskiego. Alek śledził jego demontaż i przewiezienie do gmachu Muzeum Narodowego, a później na ścianach budynku napisał; „ Jam Tu. Ludu W-wy. Kiliński Jan!”. W związku z próbami fotografowania pomnika Kopernika, Dawidowski został wylegitymowany przez niemieckiego żandarma oraz zabrano mu aparat. Po tym wydarzeniu ukrywał się pod Warszawą przez jakiś czas, niestety również wtedy aresztowano jego matkę.

Akcja pod Arsenałem

W 1942 r. jego formacja (hufiec „Południe” dowodzony do przez Bytnara) została wcielona do Grup Szturmowych jako oddział specjalny „SAD”. Dawidowski przejął wówczas dowodzenie w 1 drużyny, równocześnie był zastępcą „Rudego”. Oprócz małego sabotażu, Alek brał udział w kilku akcjach rozbrojeniowych, ewakuował również dokumenty konspiracyjne z jednego z warszawskich mieszkań.

Początkiem 1943 r. został przypadkowo aresztowany w trakcie ulicznej łapanki. Udało mu się jednak uciec wyskakując z samochodu przewożącego złapanych. Rozpoczął również kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty organizowany przez AK, nie zdążył go jednak ukończyć.

Po aresztowaniu Janka Bytnara „Rudego”, jego koledzy z Grup Szturmowych postanowili odbić go z rąk okupanta. 26 marca 1943 r. przeprowadzili akcję w trakcie przewożenia więźniów z al. Szucha do więzienia na Pawiaku. Dawidowski był wówczas dowódcą sekcji „granaty”. Akcja choć z problemami, powiodła się, ale w trakcie odwrotu Alek został ciężko ranny w brzuch. Mimo obrażeń zdołał jeszcze utorować kolegom drogę do ucieczki.

Śmierć

Dawidowski zmarł 30 marca 1943 r. w Szpitalu Dzieciątka Jezus mimo interwencji chirurgicznej. Jego obrażenia po akcji odbicia „Rudego” okazały się na tyle poważne, że nie pomogła przeprowadzona operacja i wycięcie ponad 6 m. jelita. Został pochowany pierwotnie pod zmienionym nazwiskiem Aleksy Czerwieński, na Cmentarzu Powązkowskim. Po wojnie jego ciało zostało ekshumowane i umieszczone w jednym grobie z przyjacielem – Janem Bytnarem.

Upamiętnienie i odznaczenia

Alek Dawidowski został pośmiertnie awansowany przez gen Grota-Roweckiego do stopnia sierżanta podchorążego i odznaczony orderem Virtutti Militari V klasy. Był równocześnie pierwszym harcerzem, który otrzymał to odznaczenie. Pseudonimem Dawidowskiego został nazwany II pluton 2. Kompanii „Rudy” należącej do batalionu „Zośka”.

Jego losy zostały opisane przez Aleksandra Kamińskiego w książce „Kamienie na szaniec”, kilkukrotnie później ekranizowanej.

Jest patronem wielu drużyn harcerskich w całym kraju.