Karol Marks życiorys

Życiorys i biografia Karola Marksa

Karol Marks to filozof, socjolog, ekonomista i dziennikarz niemieckiego pochodzenia. Twórca ideologii marksistowskiej i socjalizmu, organizator I Międzynarodówki.

Pochodzenie

Urodził się 5 maja 1818 r. w Trewirze, jako syn Heinricha i Henrietty, średniozamożnych mieszczan. Miał pochodzenie żydowskie, jednak jego ojciec, z zawodu adwokat, chcąc się zasymilować przeszedł na luteranizm (matka pozostała przy judaizmie). Karol był trzecim z dziewięciorga dzieci i wraz z rodzeństwem również został ochrzczony w kościele luterańskim. Nie ma zbyt wielu wiadomości na temat samego dzieciństwa przyszłego filozofa. Wiadomo, że był inteligentnym chłopcem, co szybko zauważyli jego opiekunowie.

Edukacja

Rodzice stawiali na gruntowną edukację potomstwa. Ojciec wspierał rozwój syna poprzez rozmowy o historii, filozofii, a także zachęcał do zapoznawania się z twórczością liberalnych filozofów – m.in. Woltera. Do 12 roku życia Karol miał prywatnych nauczycieli, następnie uczęszczał do nowo utworzonego gimnazjum, gdzie wykładali nauczyciele o liberalnych poglądach. Ukończył je w 1835 r., mając 17 lat. W szkole również wyróżniał się intelektem, a według przekazów był lubiany przez kolegów.

Zgodnie z życzeniami ojca rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Bonn. Nie był to jednak jego przedmiot zainteresowań, gdyż młody Karol zafascynowany był raczej literaturą i karierą pisarza. Po roku przeniósł się na inną uczelnię, tym razem do Berlina. Tam również miał studiować prawo, jednak z czasem całkowicie porzucił to zajęcie skupiając się na literaturze, filozofii, historii i nauce języków obcych.

Młodohegliści

W trakcie pobytu w Berlinie Marks zetknął się z popularnym wówczas nurtem filozoficznym Hegla i został członkiem najbardziej radykalnej grupy jego zwolenników – młodoheglistów. Poglądy tego filozofa miały ogromny wpływ na późniejszy światopogląd Karola.

W 1841 r. napisał pracę doktorską o tytule: Różnice między demokrytejską a epikurejską filozofią przyrody. Jej treść była jednak zbyt kontrowersyjna dla władz uniwersytetu w Berlinie, dlatego ostatecznie Marks uzyskał doktora na uczelni w Jenie.

Dalsza kariera naukowa okazała się jednak niemożliwa ze względu na konserwatywne podejście pruskiego rządu.

Praca w „Rheinische Zeitung”

Rok później, Karol przeniósł się do Kolonii, gdzie rozpoczął pracę w „Dzienniku Reńskim” („Rheinische Zeitung”) jako dziennikarz. Była to radykalna gazeta, a na jej łamach poddawano krytyce wszystkie dziedziny życia publicznego, a także różne sposoby rządzenia przez ówczesne europejskie państwa. Tak odważne artykuły zwróciły uwagę aparatu państwowego i urzędu cenzury. Ostatecznie działania przeciwko gazecie poskutkowały jej zamknięciem w 1843 r. Wówczas Marks, chcąc uniknąć represji, wyjechał wraz z rodziną do Paryża.

Wyjazd zagranicę

Poza krótkim pobytem w latach 1848-49 r. nie powrócił już do ojczyzny. W trakcie życia w Paryżu poznał innego młodego filozofa – Fryderyka Engelsa, swojego późniejszego wieloletniego współpracownika i przyjaciela. Engels był także osobą, która wywarła ogromny wpływ na życie Marksa.

W stolicy Francji początkowo ponownie zajął się publicystyką. W esejach i rozprawach rozwijał swoje poglądy filozoficzne, zaczynając od krytyki filozofii Hegla i ekonomii politycznej, a kończąc na podstawach socjalizmu naukowego. Marks przejawiał też poglądy i sympatie rewolucyjne, a także dał się poznać jako antysemita, co jest ciekawe w kontekście jego żydowskiego pochodzenia. Wraz z Engelsem opracowywał również podstawy socjalizmu proletariackiego, który stanowił później ideologiczne podwaliny pod komunizm.

Pobyt w Paryżu także nie trwał długo. Po dwóch latach od przyjazdu, w 1845 r. został wydalony z kraju (ponownie w wyniku działań rządu pruskiego) i osiedlił się w Brukseli. Zaangażował się w tworzenie pierwszego Związku Komunistów i był jednym z twórców podstawy ideologicznej tej organizacji.

Marksowie nie byli dobrze sytuowaną rodziną i Karol, aby móc zapewnić chociaż minimalne warunki bytowe pisał teksty redakcyjne do francuskich i niemieckich czasopism.

Życie w Wielkiej Brytanii

Karol Marks wyjechał na stałe do Londynu w 1849 r. jako wydalony z Prus bezpaństwowiec. Tam ponownie zajmował się publicystyką i pisaniem swoich tez oraz współpracą z różnorakimi gazetami i czasopismami.

Do najważniejszych publikacji jego autorstwa można zaliczyć: Wstęp do krytyki Heglowskiej filozofii prawa, W kwestii żydowskiej, Święta rodzina, Manifest komunistyczny, Zarys krytyki ekonomii politycznej, Kapitał, Wojna domowa we Francji.

I Międzynarodówka

Był współtwórcą Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, tzw. I Międzynarodówki założonej w 1864 r. Marks pełnił w nim rolę sekretarza, a także tworzył odezwy i jej program ideologiczny. Rozrastająca się organizacja spowodowała powstanie Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Niemiec, a w 1872 r. przeniesiono jej Radę Generalną do Nowego Jorku. Marks rozwiązał I Międzynarodówkę na kongresie w Filadelfii w 1876 r.

Rodzina i życie prywatne

Ożenił się ze swoją pierwszą wielką miłością -  Jenny von Westphalen, starszą od niego o 4 lata córką barona Ludwika Westphalen. Młodzi zaręczyli się potajemnie, gdy Karol miał 18 lat, z obawy przed odmową ze strony rodziny dziewczyny. Dopiero jakiś czas później Marks poprosił o rękę Jenny. Pobrali się 19 czerwca 1843 r., tuż przed wyjazdem do Paryża. Mimo miłości, jaką niewątpliwie darzyli się na początku wspólnego życia, ich małżeństwo nie należało do łatwych. Oderwany od rzeczywistości i pochłonięty filozofią Karol nie zapewniał dostatecznie dobrego bytu swojej powiększającej się rodzinie, a jego żona, mimo arystokratycznego pochodzenia, nie dysponowała majątkiem. Marksowie żyli więc w dużej biedzie i trudnych warunkach, pożyczając często pieniądze m.in. od Engelsa.

Mieli siedmioro dzieci, z czego jedynie troje z nich dożyło do dorosłości. Jeden z synów Karola, Charles zmarł w wieku ośmiu lat na gruźlicę, mającą związek z ubóstwem panującym w domu. Filozof bardzo przeżył śmierć swojego dziecka, jednak nie sprawiło to, aby zmieniły diametralnie swoje życie w celu poprawy bytu rodziny.

Sama relacja między małżonkami nie była idealna, gdyż w 1850 r. Marks wdał się w romans ze służącą. Urodzony z tego związku chłopiec został oddany do adopcji, a ojciec nie przyznał się nigdy do niego. Jenny podobno nie została dłużna i również nie była wierna mężowi.

Karol miał mieć też trudny charakter – traktował ludzi z pogardą i nie znosił sprzeciwu reagując złością na jego najmniejsze objawy. Znany jest również stosunek Marksa do Żydów – sam wywodząc się z tego narodu miał antysemickie poglądy, które głośno wyrażał. Nie dbał również podobno o higienę osobistą, co dodatkowo utrudniało wspólne życie i kontakt.

Śmierć

Myśliciel zmarł 14 marca 1883 r. w swoim domu w Londynie. Został pochowany koło żony, która odeszła dwa lata wcześniej, na londyńskim cmentarzu Highgate.

Mimo upływu wielu lat i uznania za złe ustrojów komunistycznych, postać Marksa w dalszym ciągu ma wielu zwolenników. W dwusetną rocznicę urodzin filozofa w jego rodzinnym mieście odsłonięto jego wielki pomnik, ufundowany przez władze Chińskiej Republiki Ludowej.

Poglądy filozoficzne

Przez większość swojego życia Karol Marks pozostawał pod wpływem filozofii Hegla. Najpierw był ich zwolennikiem, zakładając, że rozwój świata, jego zmiany, a tym samym rewolucja, jest wynikiem powstawania zjawisk przeciwnych do zastanej rzeczywistości (teoria tezy i antytezy). W późniejszym czasie odszedł od idealistycznego podejścia Hegla uznając, że materializm i namacalna rzeczywistość są prawdziwe.

W swoim systemie filozoficznym uznawał, że zmiany, jakie dokonują się w społeczeństwie są spowodowane przemianami, na które ludzie nie maja wpływu. Równocześnie wierzył, że poprzez aktywność i rewolucję (pochodzącą od proletariatu) można zmienić zachodzące zmiany. Z przewrotu, jaki miał wyjść od niższych klas społecznych w celu zwalczenia wyzysku prowadzonego przez elity, powstało określenie walki klas.

Krytycy marksizmu wskazują ponadto, że autor odrzucił podmiotowość jednostek i skupiał się na prawach rządzących bliżej nieokreśloną masą społeczną.

Wpływ na kulturę i naukę

Jest niewątpliwie jednym z bardziej kontrowersyjnych myślicieli XX wieku. Przekształcone założenia jego filozofii stały się podwaliną do systemów totalitarnych, m.in. w Rosji, Azji czy Ameryce Południowej, które w ubiegłym stuleciu pochłonęły życie milionów ludzi. Dostosowanie marksizmu do politycznego ustroju państwa według niektórych było oczywistą realizacją teorii w praktyce, dla innych zaś komunizm jest jej wypaczoną wersją.

W dzisiejszych czasach ideologia marksistowska w dalszym ciągu ma wielu zwolenników, chociaż funkcjonuje w zmienionej formie.