Witold Gombrowicz życiorys

Biografia i życiorys Witolda Gombrowicza

To polski pisarz, autor licznych powieści, ale również nowel czy dramatów. Jest uznawany za jednego z najlepszych pisarzy tworzących w XX wieku.

Dzieciństwo i młodość

Pisarz urodził się 4 sierpnia 1904 roku w Małoszycach (gubernia radomska). W 1911 roku jego rodzina przeniosła się do Warszawy i to właśnie w stolicy młody pisarz pobierał pierwsze nauki. Kształcił się początkowo w Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki, a następne w 1927 roku ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Po tym okresie mieszkał w Paryżu, gdzie również studiował na lokalnej uczelni. W tym czasie nawiązał intensywne kontakty z francuską młodzieżą i środowiskiem twórczym.

Niedługo potem wrócił do Polski, gdzie rozpoczął aplikację sędziowską. To jednak nie fascynowało jego umysłu – porzucił fach na rzecz prób literackich, tworząc powieść pt. Wspomnienia polskie, którą jednak własnoręcznie zniszczył jako mało wartościową. Gombrowicz nabrał tempa w pisarstwie na przełomie lat 20. i 30., kiedy drukiem ukazywały się jego opowiadania. Pod wspólnym tytułem znane są jako Pamiętnik z okresu dojrzewania. Od tamtej pory pisywał krótsze formy jak felietony czy recenzje teatralne, ukazujące się na łamach „Kuriera Porannego”.

Aktywnie uczestniczył w życiu działających kół i zrzeszeń literackich, był stałym gościem bohemistycznych kawiarni. Już wtedy rozgłos przynosiła mu Ferdydurke.

Emigracja

II wojnę światową pisarz przeczekał na terenie Argentyny – w Buenos Aires. Mieszkał tam aż do lat 60., ale było to życie pełne biedy i nędzy. W latach 40. Podejmował wysiłki włączenia się w argentyńskie życie literackie, jednak bezskutecznie. Obejmował posady w banku.

W 1950 roku nawiązał kontakt z Paryżem, z Jerzym Giedroyciem, wydającym wówczas słynną „Kulturę”. Gombrowicz rozpoczął wówczas publikację swoich rozmaitych tekstów, od powieści w odcinkach, po krótkie eseje i felietony. Wydano wówczas jego dwie kontrowersyjne powieści – Trans-Atlantyk oraz Ślub.

Po roku 1956 książki pisarza wydano w Polsce. Cieszył się tym jednak tylko przez dwa lata, ponieważ w 1958 znów zakazano wydawania Gombrowicza. W tym okresie artysta jednak dużo tłumaczył i zdobył międzynarodowe uznanie dzięki swoim dziełom translatorskim.

Do Europy Witold Gombrowicz powrócił w 1963 roku, osiadając w Berlinie Zachodnim, wbrew protestom władz komunistycznych. Ostatecznie zamieszkał na terenie Francji i do końca życia tworzył w Vence, w pobliżu Nicei. Zmarł 24 lipca 1969 roku.

Działalność twórcza

W 1966 roku pisarz był nominowany do literackiej Nagrody Nobla, jak również został laureatem Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego. W 1968 roku do Nobla nominowano go ponownie. Przegrał wówczas (choć niewielką przewagą) z Japończykiem.

Gombrowicz wszystkie swoje teksty pisał w języku ojczystym, jednak ze względów cenzuralnych rodzimi odbiorcy nie mieli szansy lepiej poznać twórczości swojego rodaka. Jego dzieła tłumaczono wówczas na ponad 30 języków światowych, a głównym wydawcą tekstów był Instytut Literacki w Paryżu.

Witold Gombrowicz zasłynął przede wszystkim jako autor znakomitych powieści, z których najważniejsze to: Ferdydurke (1937), Trans-Atlantyk (1953), Pornografia (1960) i Kosmos (1965), ale także dramatów np. Iwona, księżniczka Burgunda (1938) oraz wspomniany Ślub (1953).

Jednym z najistotniejszych tekstów w jego dorobku jest prowadzony w latach 1953–1969 Dziennik, opisujący prywatne doświadczenia pisarza.

Cenzura

W 1986 roku, po intensywnych negocjacjach i ustaleniach z przedstawicielami cenzury PRL, Wydawnictwo Literackie wydrukowało 9 tomów dzieł Witolda Gombrowicza. Sama cenzura usunęła kilka niewygodnych fragmentów z treści Dziennika. W latach 1992-1997 kolekcję tę uzupełniono do 15 tomów. Już w wolnej Polsce dzieła Gombrowicza były drukowane i czytane bardzo ochoczo. Na ich temat ukazała się również niezliczona ilość komentarzy krytycznoliterackich.

Cechy twórczości

W twórczości Gombrowicza najbardziej przykuwa uwagę jego zdolność do widzenia człowieka jako jednostki, umieszczonej pośród dylematów niejednokrotnie absurdalnej rzeczywistości, fatalnie zależnej od okoliczności i innych ludzi. Na kartach swoich utworów pisarz lubił polemizować z utartymi i uznanymi nurtami myśli filozoficznej i literackiej, zwłaszcza z ideą romantyzmu.

Interesowały go paradoksy, z jakimi musi się zmierzyć człowiek wchodzący w świat. Sporo miejsca poświęcał również emocjonalnej naturze ludzkiej i związanymi z nią konsekwencjami.

W warstwie słownej i warsztacie pisarskim wykazywał się równym geniuszem, co w warstwie semantycznej. Jego teksty obfitują w neologizmy i grę ze słowem oraz formą ogólnie.

Dorobek pisarski

• Pamiętnik z okresu dojrzewania, Warszawa: Rój, 1933
• Na kuchennych schodach, „Skamander”, 1937
• Ferdydurke, Warszawa: Rój, 1938 (data faktycznego wydania 1937)
• Iwona, księżniczka Burgunda, „Skamander”, 1938
• Szczur, „Skamander”, 1939
• Opętani, 1939
• Trans-Atlantyk, Paryż: Instytut Literacki, 1953
• Ślub, Paryż: Instytut Literacki, 1953
• Dziennik 1953–1956, Paryż: Instytut Literacki, 1957
• Bakakaj, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1957
• Pornografia, Paryż: Instytut Literacki, 1960
• Dziennik 1957–1961, Paryż: Instytut Literacki, 1962
• Kosmos, Paryż: Instytut Literacki, 1965
• Dziennik 1961–1966. Operetka, Paryż: Instytut Literacki, 1966
• Wspomnienia polskie. Wędrówki po Argentynie, w: Dzieła zebrane, tom 11, Paryż: Instytut Literacki, 1977
• Wiersz do Izy i Malwiny, 1977
• Dzieła zebrane, t. 1-11, Paryż: Instytut Literacki 1969–1977
• Dzieła, t. 1-15, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1986–1997
• Kronos, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013
• Konfrontacje (z Czesławem Miłoszem), Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 2015