Wisława Szymborska życiorys

Biografia i życiorys Wisławy Szymborskiej

Wisława Szymborska to polska poetka, ale również tłumaczka, krytyk literacki i autorka licznych esejów. W 1996 roku artystka otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Od zawsze związana z artystycznym środowiskiem Krakowa.

Dzieciństwo i młodość

Poetka urodziła się województwie Wielkopolskim w miejscowości Prowent 2 lipca 1923 roku. Jej ojciec – Wincenty Szymborski, zajmował się lokalną polityką, pełnił urząd prezydenta Rzeczypospolitej Zakopiańskiej oraz zarządzał dobrami ziemskimi rodu Zamoyskich. W 1923 roku rodzina Szymborskich przeprowadziła się z Zakopanego w okolice Poznania i tam na świat przyszła córka Wisława. Gdy w 1924 roku zmarł hrabia Zamoyski, rodzina Szymborskich zamieszkała w Toruniu, a od 1920 już na stałe osiadła w Krakowie.

Wisława Szymborska uczęszczała do Szkoły Powszechnej przy ulicy Podwale 6, a od 1935 roku była uczennicą Gimnazjum Sióstr Urszulanek przy ul. Starowiślnej.

Podczas II wojny światowej poetka aktywnie udzielała się w tajnych kompletach, a w 1943 roku otrzymała posadę urzędnika kolei – dzięki temu uniknęła wywiezienia do Rzeszy do obozu pracy. Już w tym okresie zaczęła pisać swoje pierwsze opowiadania oraz utwory liryczne.

Od roku 1945 zaczęła brak czynny udział w literackim życiu miasta. Rok później została członkinią grupy artystycznej pod nazwą „Inaczej” – była to pierwsza powojenna sformalizowana grupa literacka, do której należeli również Stanisław Lem czy Adam Włodek. Doszło wówczas do jej pierwszego spotkania ze znanym już wtedy Czesławem Miłoszem. Również w 1946 roku Wisława Szymborska rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po krótkim czasie przeniosła się na socjologię, której jednak nie ukończyła ze względu na trudną sytuację finansową.

W 1948 roku poślubiła Adama Włodka – para zamieszkała wówczas w słynnym Domu Literatów przy ul. Krupniczej 22. Atmosfera panująca w kamienicy znacznie wpłynęła na twórczy rozwój poetki. W 1954 roku zakończyło się jej pierwsze małżeństwo, a od 1967 roku była już związana z Kornelem Filipowiczem. Nie był to nigdy związek sformalizowany. Filipowicz zmarł w 1990 roku.

Działalność społeczna i kulturalna

Kiedy powstało Studium Literacko-Artystyczne przy Uniwersytecie Jagiellońskim Wisława udzielała na nim wykładów z poezji. W 1953 roku podpisała słynną rezolucję  Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego. Dokument ten dotyczył kary śmierci Edwarda Chachlicy, Michała Kowalika i Józefa Lelity.

W 1957 roku poetka związała się w paryską „Kulturą”, a w latach 1945-1966 była członkinią Polskie Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 2010 roku wspierała Bronisława Komorowskiego w wyborach prezydenckich jako członek jego komitetu poparcia. Była sygnatariuszką Listu 59, w którym wraz z innymi protestowała przeciwko zmianom w Konstytucji RP w 1975 roku.

Działalność i twórczość literacka

Wisława Szymborska debiutowała na łamach „Dziennika Polskiego”, a potem „Walki” oraz „Pokolenia”. Był to okres, w którym poetka związana była ze środowiskiem agitującym idee socjalistyczne. W 1947 roku przez rok pełniła funkcję sekretarza czasopisma „Świetlica krakowska”, zajmowała się przygotowywanie ilustracji.

Jej pierwszy pełnowymiarowy tomik poetycki powstał w 1949 roku – były to Wiersza, ale niestety druk tych wierszy został zakazany. Według władz PRL nie spełniały warunków propagandy socjalistycznej. Wydanym debiutem książkowym poetki był zbiór pt. Dlatego żyjemy. Wówczas została przyjęta do Związku Literatów Polskich. Prowadziła stałą rubrykę w „Wiadomościach Literackich”. Felietony pod zbiorczym tytułem Lektury nadobowiązkowe wydano później w formie książkowej.

Na początku lat 80. współpracowała z pismem „NaGłos”, publikowała także na łamach „Odry”. To właśnie tam opublikowała swój słynny wiersz Kot w pustym mieszkaniu, który powstał po śmierci Filipowicza.

Recepcja twórczości

Twórczość poetki znalazła swojego zwolennika i orędownika w osobie krytyka Karola Dedeciusa, który rozpowszechniał jej twórczość w Niemczech. Szymborska zasiadała w Loży Limeryków ze względu na swoje upodobanie do tej formy gatunkowej. W ogóle Wisława Szymborska była i jest uznawana za propagatorkę utworów lekkich i żartobliwych, tzw. gagów. Stworzyła liczne, nowatorskie formy liryczne zwane m.in. lepiejami, altriuikami czy moskalikami. Książki poetki zostały przetłumaczone na ponad czterdzieści światowych języków.

Śmierć

Wisława Szymborska zmarła 1 lutego 2012 roku (w 2011 została poddana poważnej operacji). Artystka odeszła podczas snu we własnym mieszkaniu, a publicznie o jej śmierci poinformował jej sekretarz – Michał Rusinek. Pogrzeb miał miejsce 9 lutego – życzeniem Szymborskiej było, aby spocząć w rodzinnym grobie na Cmentarzu Rakowickim.

Wykaz twórczości

Poezja:

• Dlatego żyjemy, 1952, 1954
• Pytania zadawane sobie, 1954
• Wołanie do Yeti, 1957
• Sól, 1962
• Sto pociech, 1967
• Wszelki wypadek, 1972
• Wielka liczba, 1976.
• Ludzie na moście, 1986.
• Koniec i początek, 1993.
• Chwila, 2002
• Dwukropek, 2005
• Tutaj, 2009
• Wystarczy, 2012.
• Czarna piosenka, 2014 (na podstawie maszynopisu)
• 101 wierszy, 1966
• Wiersze wybrane, 1964
• Poezje wybrane, 1967
• Poezje: Poems (edycja dwujęzyczna polsko-angielska), 1989
• Widok z ziarnkiem piasku, 1996
• Sto wierszy – sto pociech, 1997
• Miłość szczęśliwa i inne wiersze, 2007
• Wiersze wybrane 2010
• Milczenie roślin, 2011, 2012

Różne:

• Lektury nadobowiązkowe, 1992
• Rymowanki dla dużych dzieci, 2003
• Błysk rewolwru, Warszawa, 2013

Nagrody

• Order Orła Białego (2011)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
• Złoty Krzyż Zasługi (1955, w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
• Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1990, przyznana wyjątkowo, jednorazowa Nagroda im. Zygmunta Kallenbacha za najwybitniejszą książkę ostatniego dziesięciolecia)
• Nagroda Goethego (1991)
• Nagroda Herdera (1995)
• doktor honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (27 lutego 1995)
• Nagroda Literacka Miast Partnerskich Torunia i Getyngi im. Samuela Bogumiła Lindego (1996)
• Nagroda Nobla w dziedzinie literatury, 3 października 1996
• tytuł Człowiek Roku tygodnika „Wprost” (1996)
• Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (1997)
• Dziecięca Nagroda „Serca” za pomoc dla świdnickich dzieci
• Złoty Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego (2012, pośmiertnie)
• Nagroda Miasta Krakowa (1954)